• 25 سال بعد از صدور پیام امام خمینی مبنی بر سیاست های کلی نظام بازخوانی این متن ارزشمند که به قلم و امضای رهبر کبیر انقلاب اسلامی و بنیان‌گذار نظام تدوین شده است، کاری ارزشمند و دارای اهمیت ویژه است و از رهگذر آن، مسائل و مصائب توسعه را می توان بازشناسی نمود. سایت جماران با درک این وظیفه مهم، رئوس این فرمان را روی میز گفتگو با مسوولان بازسازی و صاحب‌نظران توسعه گذاشته است ، که می توان با باز خوانی و تحلیل این گفتگو ها رویکردی نوین برای درک و کاربست این پیام باشد آنچه می‌آید گفتگوی جماران با سعید لیلاز کارشناس اقتصادی است که خط امام به باز نشر آن می پردازد

کمی پس از پایان جنگ، حضرت امام خمینی، در پیامی مفصل و مهم خطاب به ملت، سیاست های کلی نظام اسلامی در دوران بازسازی کشور اعلام کرد. این پیام افزون بر مقدمه ای مفصل، در 9 بند ترتیب یافته است. جمله به جمله این پیام حکمیانه و البته بسیار دقیق، جای موشکافی و بازاندیشی بسیار دارد آزادی تجارت، مقابله با فرهنگ مصرفی، خودکفایی در امر کشاورزی، توسعه مراکز علمی، حمایت از مخترعین، بر حفظ و نگهداری ترکیب یک یا چند شهر خراب شده در جنگ ، برنامه ریزی برای رفاه اجتماعی، توسعه صنعتی، حفاظت از صنایع دفاعی و … از جمله محورهای این فرمان حکیمانه است. سوال اساسی این است که این پیام بسیار مهم در دوران بازسازی و در امر توسعه کشور چقدر مورد توجه و تدقیق سیاستگذاران توسعه قرار گرفته است. شایسته است.

سعید لیلاز گفت: در امور اقتصادی دو قطب اقتصادی وجود دارد که فرمایشات امام در دسته دوم قرار دارد یعنی هم باید به مسایل اقتصادی توجه شود و هم به مسایل انسانی.

این تحلیلگر اقتصادی در گفتگو با جماران اظهار کرد: قطب‌های اقتصادی به 2 بخش تقسیم می‌شود. یکی الگوی رشدمحور که رشد اقتصادی از برنامه‌های اصلی آن است. در این نظریه باید نیروها، صرف افزایش حداکثری رشد اقتصادی شود و به مسایل اجتماعی و انسانی توجهی نمی‌شود. این اتفاق در طول زمان درست خواهد شد. در این مسیر طبقات محرومی هستند که به آن‌ها توجهی نمی‌شود و اکنون کشورهای غربی خودشان را با این مسئله سامان دادند.

وی افزود: الگوی دیگر توسعه‌محوری است که در آن رشد اقتصادی و افزایش سرمایه باید انجام گیرد و در کنار آن به مسائل اجتماعی و انسانی نیز توجه می‌شود که بنده نظر امام را در بخش دوم قرار می‌دهم. امام در خصوص بازسازی و توسعه نامه‌ها و گزارشات زیادی داشتند اما در هیچکدام از آن‌ها بوی پول و یا اقتصاد تنها به مشام نمی‌رسد. یعنی ایشان همه جوانب را در نظر می‌گرفتند. ایشان پیشرفت اقتصادی را با پیشرفت اجتماعی همراه می‌کردند و هیچ چیز از نظرشان دور نمی‌ماند. نظریه اقتصادی به گونه سرمایه‌داری هرگز در قاموس اندیشه امام جایی ندارد. در بخش رشد اقتصادی شکاف طبقاتی اجازه نمی‌دهد که جامعه پیشرفت سریع داشته باشد.

لیلاز درباره فرمان امام و نظریه‌های ایشان در امور اقتصادی گفت: ما می‌توانیم موفقیت نظریه امام را از سال 69 تا 84 مشاهده کنیم. در طی این سال‌ها یک موج عظیمی از سرمایه‌گذاری در ایران صورت گرفت. ما در پایان جنگ در لبه پرتگاه اقتصادی قرار داشتیم و دولت 50 درصد کسری بودجه داشت اما ایران توانست با همان اندیشه‌ها و راهبرد‌های مندرج در همین پیام، نظام سرمایه‌داری را سرو سامان دهد. در اثر همین مساله، در سال 1370 چهل درصد رشد اقتصادی انجام شد که این امر در تاریخ ایران بی‌سابقه بود و ما تجربه 5 تا 5/5 درصدی را در 16 سال مذکور شاهد بودیم. نسبت درآمد دهک اول درآمدی به دهک دهم درآمدی در سال 56،1 به 38 بود که این عدد بروز انقلاب ضد طبقاتی گریز ناپذیر را به دنبال داشت. این عدد در سال 84، 1 به 14 رسید.

این کارشناس مسایل اقتصادی ادامه داد: در دوران جنگ در جنبه‌های انسانی کار کرده بودیم اما در طول جنگ نظام تولید منحل شده بود و نیاز بود که یک حرکت جهادگونه در این زمینه اتفاق بیفتد و تولید ثروت انجام گیرد که این امر را در حد فاصل این 16 سال دیدیم. قیمت نفت از 25 دلار فراتر نرفت و در سال‌ 77 درآمد نفتی کشور 7/7 میلیارد دلار بود.

وی در پاسخ به سوالی درباره وضعیت خودکفایی در امر کشاورزی در ایران، گفت: در طول سال‌های بعد از انقلاب ضریب خودکفایی در کشاورزی دائما در حال افزایش است. در سال 57 حجم تولیدات کشاورزی ما 20 میلیون تن بود که بعد از انقلاب به بیشاز 100 میلیون تن رسیده است.

لیلاز گفت: در سال‌های 87 و 88 کاهش جدی در محصولات اساسی کشور اتفاق افتاد. این آموزه‌های امام در دنیا به عنوان یک نظریه استراتژیک اجرا شده است و نتیجه آن بسیار مطلوب بوده است.

وی افزود: کشوری که می‌خواهد در سطح بین‌المللی ادعا کند که انرژی هسته‌ای حق مسلم ماست، باید خود را در برخی زمینه‌ها تقویت کند. در سال 83 بدون هیچ ادعایی ما در زمینه گندم خودکفا شدیم. به طوری که در تولید دیگر محصولاتمان آسیب وارد نشد. تا سال 83 بخش مهمی از توصیه‌ها و رهنمود‌های حضرت امام تحقق پیدا کرد. در سال 81 ، 82 و 83 با اینکه درآمد نفتی افزایش پیدا نکرده بود ما در بسیاری از زمینه‌ها خودکفا شده بودیم.

لیلاز در پایان گفت: آمارها نشان می‌دهد که تا سال 83 ، ده تا دوازده میلیارد دلار درآمد نفتی داشتیم و حدود 15 میلیارد دلار مصرف ارزی داشتیم اما در سال‌های بعد از آن درآمد نفتی 16 برابر شد اما با این تفاوت که ضریب خودکفایی در نفت به شدت کاهش داشته است. وابستگی ما به پول نفت با توجه به افزایش 16 برابری درآمد نفتی رشد 6 برابری را تجربه کرد و این همان تشکیل بیماری اقتصاد هلندی است.