روز شنبه صبح بود که آن واعظ و سخنران صلح طلب از طریق یک پیام ویدیویی اعلان جنگ داد. فتح اله گولن یا همان واعظ مردمی ترک که به فروتنی شهرت دارد به کسانی دشنام داد که ” دزد را نمی بینند اما کسانی را که می خواهند دزد را بگیرند بازداشت می کنند. جنایتکاران را نمی بینند اما تلاش دارند که بی گناهان را بی حرمت کنند”. و سپس در حالی که اشک در چشمانش جمع شده بود دست به دعا برداشت و گفت: “خداوندا خانه هایشان را در آتش انداز و ویران کن و اتحادشان را بگسل!”. اگرچه که گولن در این پیام ویدیویی نامی از کسی نبرد اما مشخص بود که منظور او رجب طیب اردوغان نخست وزیر قدرتمند ترکیه است، همان کسی که زمانی دوست و امروز دشمن گولن به حساب می آید.

یکی از عظیم ترین جنجال های فساد از سه شنبه گذشته گریبان بلندمرتبه ترین مقامات دولت ترکیه را گرفته است. این جنجال و رسوایی چنان ابعاد گسترده ای دارد که به تنهایی می تواند ضربه ای بزرگ به اردوغان وارد آورد. با این حال ماجرا تنها این نیست بلکه مهم تر از آن جنگ قدرتی است که در پشت پرده جریان دارد و برای اردوغان به مراتب خطرناک تر از اعتراض های پارک قزی در تابستان گذشته می تواند باشد. این بار از آن چند ده هزار نفری که در خیابان ها ریخته بودند خبری نیست و کسی تصویری از آن پارک اشغال شده و ماشین های آب پاش به جهان ارسال نمی کند و هیچ کس در خیابان های ترکیه علیه اردوغان شعار نمی دهد. این جنگ در واقع پشت درهای بسته یعنی در دادگاه ها و پاسگاه های پلیس و در تیتر و صفحه اول روزنامه ها جریان دارد. و این جنگ البته به مراتب از داستان قزی پارک برای اردوغان خطرناک تر است و به همین خاطر برخی تحلیل گران ترک از آن با عنوان “مادر جنگ ها” یاد می کنند.

اما جزییات این ماجرای فساد نیز بسیار جنجال برانگیز است یعنی ارسال 500000 دلار پول نقد در یک جعبه شکلات به آپارتمان اختصاصی وزیر امور اتحادیه اروپا، کشف 5/4 میلیون دلار پول نقد در جعبه های کفش که در خانه مدیر یکی از بانک های دولتی مخفی شده بود یا صدور گذرنامه های جدید برای مجرمین در قبال دریافت مستقیم یک میلیون دلار بابت هر گذرنامه از سوی وزیر کشور. اما داستان به این محدود نمی شود و از قرار معلوم زمین های زیادی با استفاده از جعل اسناد به افرادی خاص واگذار شده و حتی اگر بخشی از آن چه که رسانه ها ادعا دارند درست باشد نیز می توان گفت که گروهی از نزدیک ترین یاران نخست وزیر اردوغان در منجلاب عمیقی از فساد غوطه ور بوده اند. در این میان سه تن از پسران برخی وزرای دولت بازداشت شده و یکی از بزرگ ترین و قدرتمند ترین مدیران ساختمانی ترکیه و همین طور گروهی از همکاران بلندپایه دولت و شهردار یکی از مناطق استانبول نیز در رابطه با پرونده زمین ها تحت بازجویی قرار گرفته اند و در مجموع بیش از 50 نفر در این رابطه در بازداشت به سر می برند.

اما اردوغان چه واکنشی نشان داده و می دهد؟ او نه تنها مظنونان و متهمان این پرونده ها را اخراج نکرد بلکه وزرای متهم را بی گناه و عاری از هرگونه اتهامی اعلام کرد. از سوی دیگر نه تنها هنوز پاسخ مستقیمی در مورد اتهام های فساد اطرافیانش نداده است بلکه به جای آن افرادی را که این فسادها را کشف کرده اند اخراج می کند. از سه شنبه گذشته تا امروز چند ده (و به گزارش رسانه ها چند صد) مامور پلیس و بازجو و مامور تحقیق از پست های کلیدی عزل شده اند که از جمله آنان می توان از رییس پلیس استانبول و قاضی تحقیق مسوول پرونده فساد یاد کرد و این همان چیزی است که آن واعظ در پیام ویدیویی خود به آن اشاره داشت.

افزون بر آن اردوغان از چند روز پیش بار دیگر علیه “نیروهای شومی در داخل و خارج” می گوید، همان نیروهایی که به زعم وی قصد دارند به ترکیه آسیب برسانند. البته این چنین تئوری های توطئه در عرصه سیاسی این کشور و در رفتار اردوغان بی سابقه نیست و او در تابستان گذشته نیز از یک “لابی سهام” و نیروهای دسیسه گر بین المللی می گفت که نمی توانند پیشرفت های ترکیه را ببینند. اما ظاهرا این بار اردوغان شبکه جهانی هواداران گولن را که به جنبش “هیزمت” معروف است، از جمله همان نیروهای شوم می داند. گولن نفوذ بسیار زیادی در ترکیه دارد و هواداران وی از مدت ها پیش پست های مهم در دستگاه های امنیتی و در پلیس و دادگستری این کشور را در اختیار گرفته اند. گولن 72 ساله اما که به فروتنی و شکیبایی و گفت وگوی میان ادیان مختلف عقیده داشت بیش از همه بر تعلیم و تربیت تکیه دارد و همواره پیروانش را به ساختن مدرسه تشویق می کند زیرا به عقیده گولن ساختن مدرسه مهم تر از ساختن مسجد است. به عقیده بسیاری از هواداران گولن وی تلاش دارد که نوعی آشتی میان اسلام و مدرنیته برقرار کند.

گولن پس از آن که از سوی دولت وقت ترکیه در سال 1999 مورد تعقیب و پیگرد قرار گرفت از کشور خارج شد و از آن زمان تا به امروز در مزرعه ای در آمریکا زندگی می کند. دلیل تحت تعقیب قرار گرفتن گولن هم یکی از سخنرانی های وی بود که طی آن از هوادارانش خواسته بود که به صورت گام به گام و تدریجی همه قدرت را از آن خود کنند. البته منتقدان گولن همواره و همین امروز نیز در مورد اهداف احتمالا مشکوک وی هشدار می دهند. به عقیده این افراد جنبش گولن فاقد یک ساختار مشخص است و بیشتر به صورت یک شبکه عمل می کند و کسی نمی داند که این شبکه واقعا از چه میزان قدرت برخوردار بوده و مهم تر از آن کسی نمی داند که هدف اصلی او چیست و چگونه می خواهد به اهداف خود برسد.

اردوغان و گولن تا سال ها به ویژه در رابطه با حزب عدالت و توسعه همکاری و دوستی نزدیکی با یکدیگر داشتند و دوستی شخصی میان این دو نفر ظاهرا امروز هم پابرجاست. زمانی آنها دشمن مشترکی داشتند که همان الیت کمالیست در ارتش ترکیه بود، همان کسانی که خود را وارث واقعی آتاتورک موسس جمهوری ترکیه می دانستند و قدرت واقعی در این کشور را در انحصار خود داشتند اما اردوغان و هواداران گولن گام به گام آن الیت را از قدرت ساقط و همه مناصب و دولت ترکیه را از آن خود کردند و بدون آن دشمن مشترک بود که رفته رفته اتحاد میان اردوگاه پیروز نیز از هم گسست. یکی از تحلیل گران سیاسی ترکیه به همین خاطر از وضعیت فعلی به عنوان “جنگ داخلی پس از انقلاب” یاد می کند.

این که دقیقا چه زمانی دشمنی ها میان اردوغان و گولن آغاز شد مشخص نیست. اما آن چه مشخص است این که گولن همواره از رفتار تند اردوغان در برابر اسرائیل عصبانی بود و اردوغان نیز با توجه به این مساله حمله متقابل را با زیر نظر گرفتن “هاکان فیدن” رییس سرویس اطلاعاتی ترکیه آغاز کرد، همان کسی که ظاهرا از هواداران گولن بود. اما این اختلاف ها در واقع در نوامبر امسال به اوج خود رسید یعنی زمانی که مشخص شد دولت حزب عدالت و توسعه عزم خود را برای تعطیل کردن مدارس خصوصی ترکیه جزم کرده است. در ترکیه هزاران مدرسه خصوصی وجود دارد که در بسیاری موارد برای آمادگی برای ورود به دانشگاه ها دانش آموزان را به خود جلب کرده و این مدارس به نوعی جایگزین کمبودهای سیستم آموزشی ترکیه شده اند. اما غالب این مدارس به شبکه گولن تعلق دارد و بخش اعظم نیازهای مالی آن از سوی این جنبش تامین شده و علاوه بر آن جنبش گولن از این مدارس برای نشر آموزه های خود استفاده می کند و به عبارت روشن تر این مدرسه ها قلب جنبش گولن محسوب می شود.

حال یعنی یک ماه پس از جنجال تعطیلی مدارس خصوصی این پرونده های فساد نزدیکان و حامیان اردوغان است که فاش می شود و به همین خاطر نه تنها نمی توان این مساله را اتفاقی دانست بلکه جنجال ها یکی پس از دیگری از راه خواهند رسید. و بی جهت نیست که ناگهان جزییات بازجویی ها با رقم دقیق پول ها و رشوه ها و جزییات ملاقات ها در رسانه های نزدیک به جنبش گولن منتشر می شود. البته روزنامه ای مانند حریت که هیچ نزدیکی و ارتباطی به جنبش گولن ندارد نیز به تازگی در تارنمای خود فیلمی ویدیویی از بازرسی خانه آن رییس بانک توسط پلیس منتشر کرده است.

به همین خاطر پرونده فساد اخیر برای اردوغان بی نهایت خطرناک است زیرا می تواند آن تصویری را که حزب وی به عنوان نهادی سالم و پاک از خود ساخته است کاملا دگرگون کند. رهبران حزب عدالت و توسعه همواره از حزب خود تصویر نهادی پاک و سالم ارائه می دهند اما هر چقدر که این آلودگی ابعاد گسترده تری پیدا کند به همان اندازه نیز کار برای اردوغان سخت تر شده و او نمی تواند به اصطلاح این لکه ننگ را از دامان خود پاک کند. اردوغان روز شنبه تهدید کرد که در این رابطه چند سفیر خارجی را نیز از ترکیه اخراج می کند.

کاملا مشخص است که هر دو طرف دعوا قصد دارند همه کارت های خود را علیه دیگری رو کنند. روز پنجشنبه ناگهان فیلمی ویدیویی و غیراخلاقی در یوتیوب منتشر شد که ظاهرا تصاویری از برادر اردوغان را نشان می داد. و البته اردوگاه اردوغان نیز روز جمعه به روش خود در مقام پاسخ برآمد و بدین ترتیب دستور اخراج رییس بخش خبر شبکه دولتی TRT و همین طور معاون کمیسیون تحقیق فساد اقتصادی از مناصب خود صادر شد. روزنامه “صباح” نزدیک به دولت و شبکه تلویزیونیATV نیز که ظاهرا به اطرافیان دولت فروخته شده است گزارش دادند که تغییر کاربری جنجال برانگیز قزی پارک به دستور نخست وزیر ادامه خواهد یافت. درآن سو اما روزنامه “زمان” نزدیک به جنبش گولن و همین طور چند روزنامه دیگر اعلام کردند که از این پس از چاپ آگهی های مربوط به شرکت هوایی تورکیش ایرلاین یعنی بزرگ ترین شرکت هواپیمایی دولتی ترکیه خودداری خواهند کرد.

در این میان اما مردم ترکیه و به ویژه کسانی که به هیچ یک از این دو اردوگاه تعلق ندارند، از رویدادهای اخیر کشورشان به عنوان طنزی سیاه و تلخ یاد می کنند. این روزها در گوشه و کنار شهر استانبول جعبه های کفش دیده می شود که در واقع اشاره ای به آن جعبه های کفش پر از پول حاصل از رشوه گیری مقامات است.

بی تردید دموکراسی و اقتصاد ترکیه در سال 2013 متحمل خسارت های زیادی شده است که حاصل رفتار دولت در قبال اعتراض های تابستان و حال جنگ قدرت میان اردوگاه گولن و اردوغان است. در هفته جاری دو خبر رسمی و جدید نیز به وضعیت متلاطم ترکیه دامن زد. در این هفته به صورت رسمی اعلام شد که در سال 2013 ترکیه بیشترین روزنامه نگار زندانی را در میان کشورهای جهان داشته و دولت آنکارا بیش از هر دولت دیگری طی سال جاری محتوای موتور جست وجوگر گوگل را سانسور کرده است. بازار سهام این کشور نیز در سال 2013 با افت چهل درصدی روبرو بود و کاهش ارزش لیره ترکیه نیز رکورد جدیدی را از خود بر جای گذاشت

اما این جنگ قدرت تا چه زمانی به درازا خواهد کشید؟ “احمد شیک” یکی از مهم ترین و معروف ترین روزنامه نگاران ترکیه با نگرانی می گوید:” شاید تا مدت های مدید ادامه داشته باشد”. احمد شیک که دو سال پیش به جرم نوشتن کتابی در انتقاد از جنبش گولن به زندان و محرومیت از کار محکوم شده است در ادامه می گوید:” هر یک از دو طرف به اندازه کافی اطلاعات و پرونده برای نابودی طرف مقابل در اختیار دارد”. بدین ترتیب امروزه در ترکیه مانند دوران جنگ سرد نوعی توازن وحشت برقرار است با این تفاوت که این توازن در کشوری مانند ترکیه می تواند به جنگی بسیار بزرگ بدل شود.

منبع: شفقنا به نقل از دی تسایت

ترجمه: محمدعلی فیروزآبادی