پایگاه اطلاع رسانی خط امام : دهه فجر انقلاب اسلامی فرصت مناسبی است برای بازخوانی آرمانها و اهداف انقلاب اسلامی بر اساس دریافت و واقعیت بروز شده جامعه ایرانی و ارزیابی بی طرفانه آنچه که مبارزان انقلابی به آن می اندیشیدند و میزان موفقیت در دستیابی به آن اهداف و نیز نگاهی به آینده برای […]
پایگاه اطلاع رسانی خط امام : دهه فجر انقلاب اسلامی فرصت مناسبی است برای بازخوانی آرمانها و اهداف انقلاب اسلامی بر اساس دریافت و واقعیت بروز شده جامعه ایرانی و ارزیابی بی طرفانه آنچه که مبارزان انقلابی به آن می اندیشیدند و میزان موفقیت در دستیابی به آن اهداف و نیز نگاهی به آینده برای چگونه بهتر زیستن در سایه آرمانها و اهداف انقلاب برای هر چه کارآمدتر کردن نظام برآمده از آن انقلاب . اینکه کدام اهداف و آرمانهای انقلاب امروز پاسخگوی نیاز مردم بویژه نسل جوان جامعه ایرانی است و نیز راههای رسیدن به وحدت ملی بین احزاب و اقشار و گروههای گوناگون در جامعه چیست محور این گفتگوی کوتاه با دو استاد دانشگاه و پژوهشگر است که در ادامه می خوانید؛
حق حاکمیت مردم ، آزادی و عدالت علوی
دکتر علی محمد حاضری استاد دانشگاه و پژوهشگر در پاسخ به این پرسش که ؛ اهداف اولیه انقلاب چه بود و چه مقدار از آن اهداف امروز محقق شده است؟ به پایگاه اطلاع رسانی خط امام می گوید: از آغاز نهضت امام در سال ۴۲ را اگر مبنا قرار بدهیم عمده ترین مطالبات امام که بعد از آن هم در جریان انقلاب پیگیری شد و بعد هم در شعارهای انقلاب متجلی گردید در واقع نقد و نفی استبداد سلطنت و مطالبه آزادی و حقوق مردم یک اصل جدی و از اهداف اصلی انقلاب بود. نفی مداخله قدرتهای بیگانه و سلطه طلب در امور ایران هم بخش مهم دیگری از اهداف بود و تحقق عدل الهی که در مفهوم حکومت علوی و بعد هم تبدیل شد به شعار جمهوری اسلامی،وقتی می گفتیم استقلال،آزادی جمهوری اسلامی ،جمهوری اسلامی به معنا و مفهوم آن تصوری از عدالت علوی و مواضع حقه ای که از حکومت حضرت علی انتظار بود،این هم شعار سوم انقلاب بود.
این استاد دانشگاه در ادامه افزود : یعنی در مجموع مطالبه اهداف انقلاب را در این سه وجه می توان خلاصه کرد. ما در حوزه استقلال البته آن هم اگر ابعاد استقلال را بخواهیم جدا بکنیم مثل استقلال اقتصادی،شاید نه از حیث کامل ولی در اقتصاد سیاسی به معنای اینکه سرنوشت کشور را قدرتهای دیگه رقم نزنند و برای کشور تصمیم نگیرند و در واقع تصمیمات مسولان و مقامات داخلی برای کشور تعیین تکلیف بشه به نظر میرسد در آن بُعد انقلاب بیشترین توفیق را داشته ولی در ابعاد دیگر با کاستی هایی مواجه بوده ایم.
از دکتر حاضری پرسیدیم از اهداف و آرمانهای انقلاب کدام یک می تواند پاسخگوی نیاز جوان امروز ما باشد؟
دکتر حاضری در پاسخ اظهار داشت: همه آرمانهای انقلاب جزء نیازهای امروزه همه مردم است ولی آزادی و عدالت علوی از نیازهای پررنگ تر مردم بویژه جوان امروز است.
یکی از مهمترین دغدغه های امروز راههای رسیدن به وحدت ملی است به همین دلیل از این استاد دانشگاه و پژوهشگر متعهد پرسیدیم در سال ۵۷ همه گروهها در پیروز انقلاب نقش داشتند و یک وحدت ملی برقرار بود.امروز چطور می توانیم آن وحدت ملی را بین احزاب و اقشار و گروهها برقرار کنیم؟ که ایشان پاسخ داد : به نظر من ما اگر بتوانیم در مواضع کلان،روی همان اهداف ارزشمندی که آن زمان وحدت را ایجاد کرده بود،روی همان ها تاکید کنیم و به همان اندازه بر نفی استبداد و آزادی خواهی و رعایت حق حاکمیت مردم تاکید کنیم و بر همان اندازه آرمانهایی که در حکومت علوی میشناختیم بر ظلم ستیزی و نفی تجاوز به حقوق مردم تاکید کنیم و با همون شدت از ارزش ها دفاع کنیم،وحدت ملی قابل تحقق هست.
پرهیز از افراطی گری ، تکیه بر جمهوریت
در ادامه این گفتگوها از آقای دکتر نجفقلی حبیبی استاد دانشگاه و صاحب نظر سیاسی هم ابتدا پرسیدیم اهداف اولیه انقلاب چه بود و چه میزان از آن اهداف مبارزان انقلابی در ۳۵ سال قبل امروز صورت تحقق گرفته است؟
دکتر حبیبی پاسخ داد : ضمن عرض تبریک سالگرد پیروزی انقلاب و دهه فجر. هنوز مردمان زیادی زنده هستند و حوادث انقلاب را به یاد دارند.
مجموعا هدف انقلاب این بود که از یک طرف نظام شاه را سرنگون کنیم که یک نظام استبدادی بود و همین طور این نظام چون تحت سلطه بود و آمریکا در آن جایگاه والایی داشت، میخواست سلطه استکبار را هم از سرکشور کم کند و هم اینکه می خواستیم جمهوری مثل جمهوری اسلامی به وجود بیاوریم که در آن در واقع حاکمیت مردم و عدالت اجتماعی بر اساس معیارهای اسلامی باشد .خلاصه حکومت اسلامی با معیارهای جمهوری تشکیل بشود . این از شعارهای انقلاب کاملا مشخص بود .
یعنی شعارهای انقلاب این ها بود استقلال،آزادی و جمهوری اسلامی که مردم در تظاهرات می گفتند،در پارچه هایی که می نوشتند و خلاصه همه جا مطرح بود.استقلال برای همان ضد استکباری و استعماری و ضد امپریالیستی بود که میخواستند کشور تحت سلطه آمریکا نباشد و آزادی برای تامین یک حکومت آزاد که حکومت شاه حکومت استبدادی و دیکتاتوری بود.بنابراین شعار آزادی نفی استبداد می کرد.جمهوری اسلامی هم که مشخص بود هم در مفهوم جمهوری یعنی حکومت به صورت جمهوری باشد و نه فردی.اما محتوای این حکومت که جمهوری است اصول متعالی و عالی اسلام باشد این چیزی بود که انقلاب دنبال تحقق این قضیه بود.
دکتر حبیبی در تکمیل پاسخ خود افزود : در واقع مساله استقلال و اینکه سلطه خارجی از سر کشور رفع بشود ،کاملا انقلاب موفق بوده است اما استقلال که سلطه خارجی را خارج کند،ابعادی دارد.استقلال سیاسی داریم،استقلال اقتصادی داریم،استقلال فرهنگی و اجتماعی داریم.
این استاد دانشگاه در ارزیابی خود در زمینه میزان موفقیت انقلاب اسلامی در دستیابی به استقلال سیاسی گفت : استقلال سیاسی تحقق پیدا کرد.یعنی سلطه خارجی از سر کشور کم شد و دیگر آمریکایی ها و هیچ کشور خارجی دیگری برای امور مملکت ما تصمیم نمی گرفتند بلکه مسوولین خود مملکت بودند که تصمیم می گرفتند.در استقلال سیاسی انقلاب از همان آغاز کاملا موفق بوده است البته بادشواری هایی هم مواجه شدیم .انواع مسائل بر سر انقلاب فرود آمد.ترورهای اولیه انقلاب ناشی از همین بود.
توطئه های خارجی که در سراسر کشور صورت می گرفت ناشی از همین بود.سرانجامش هم منتهی شد به جنگ تحمیلی عراق سرانجام هم موفق شدیم در استقلال سیاسی.اما استقلال اقتصادی رو نمی توانم بگویم که کاملا ما موفق بودیم چون این موکول میشه به اینکه بنیه های اقتصادی کشور را طوری ترتیب بدهیم که روی پای خودمان بایستیم و با دنیا در تعامل باشیم و در این مورد تا حدودی موفق بوده ایم ولی هنوز نه کاملا.
این استاد دانشگاه در باب استقلال فرهنگی گفت : در باب استقلال فرهنگی هم تلاش های زیادی شد.البته مشکلات فرهنگی همیشه مشکلات پیچیده ای است و نمیشود خیلی روی آنها بحث کرد و یک بحث مستقل میخواهد ولی تا حدودی موفق بوده ایم.
در مورد آزادی ما همچنان بامشکلاتی مواجه هستیم.یعنی هنوز توفیقاتی را به دست نیاوردیم. از یک طرف حکومت استبدادی نیست.بلاخره نظام مبتنی بر مجلس و دموکراسی و رای مردم هست اما مجموعه آزادی های اجتماعی که اینجا لازم است هنوز کاملا تامین نشده است .علی رغم تلاش های زیادی که صورت گرفته و هنوز هم ظاهرا کار دارد .
در باب اهداف،قسمتی محقق شده است در باب اصولی که حکومت در پی آن بوده و در قانون اساسی ما متبلور شده در بخش هایی از آن هنوز مشکل داریم.مثلا وظایف دولت این بوده که برای مردم مسکن درست کند آموزش رایگان برای تمام مردم فراهم نماید که در این قسمت آموزش نظام تا حدودی موفق شده و انقلاب توانسته آموزش ابتدایی و متوسطه رو رایگان نماید .
بخش هایی از مدارس خصوصی وجود داره ولی اینطور نبود که اگر اینها نبود دولت نمی توانست آموزش و پرورش را اداره کند.اینها به خواست خود مردم بود که سیستم مدارس خصوصی برای خودشان استفاده کنند.
ولی در مجموع در آموزش متوسطه و ابتدایی تا حدود قابل قبولی موفق بوده هرچند که کم و بیش بیسوادی در کشور وجود دارد.در مورد دانشگاه ها جهت توسعه آموزش عالی خیلی موفق بودیم.الان در بیشتر مناظق کشور موسسات آموزش عالی وجود دارد،حالا چه دولتی و چه بخش خصوصی و غیر دولتی.ولی به هرحال دسترسی مردم به امکانات و منابع آموزش عالی خیلی خوبه.
هرچند که از نظر کیفیت در بعضی رشته ها خیلی خوبه و در بعضی رشته ها با مشکلاتی مواجه هستیم و جریان های فکری روی آنها دعوا دارند.بخصوص در حوزه علوم انسانی که در سال های اخیر با مشکلاتی مواجه شده ایم.
در جمع بندی پاسخ به این پرسش دکتر حبیبی گفت : در مجموع در بعضی قسمت های اهداف انقلاب کمی مشکل داریم.بخصوص در همین حقوق شهروندی و مسایل اجتماعی .
دکتر نجفقلی حبیبی در ادامه در پاسخ به این پرسش که از اهداف و آرمانهای انقلاب کدام یک می تواند پاسخگوی نیاز و تقاضای جوان امروز جامعه ایرانی باشد؟ گفت : آنچه که اهداف عالی انقلاب بود همه شان می توانند پاسخگوی نیاز جوان امروز باشند.مثلا علم چیزی است که جوان امروز آنرا میخواهد. در زمان انقلاب هم انقلاب دانشگاه را می خواست ، آموزش و پرورش را میخواست.
مسائل اسلام که مبنای حکومت است،در باب تعالیم اسلام،اینجا یک مقداری خط و خطوط سیاسی داخل شد و مشکل ایجاد کرد.واگرنه اگر جریانهای افراطی بسته به این مساله نگاه نمی کردند،اسلام به لحاظ اینکه در جوهره خودش آزادی ها را دارد کاملا می توانست پاسخگوی نیازهای مردم بویژه جوانان باشد اما این تفسیرهای بسته و محدود مشکل ایجاد کرده است وگرنه گمان نمی کنم آرمانهای انقلاب نمی توانست پاسخگوی امروز جوانان باشد .
در جنبه های فکری چون جریانهای بسته و محدود وارد فضای فکری انقلاب شدند،اینها کمی دایره مفاهیم اسلامی را تنگ کردند و بعضی مواقع احساس می شود پاسخگوی جوان نیست و این هم تقصیر اسلام نیست.تقصیر خود انقلاب هم نیست.تقصیر جریانهایی است که مسلط شدند بر این قضیه.به نظر من حوزه تو این قضیه خیلی مسوولیت دارد و متاسفانه بعد از امام خیلی وارد گشودن این راهها نشده.درسته که الان خیلی تلاش می کند اما بلاخره فضای نوینی در مطالعات حوزوی باز شده و امیدوار هستیم که به تدریج بتواند آن نیازهایی را که مورد توقع هست برآورده کند ولی خوب هنوز مقداری مشکلات هست.
دکتر حبیبی در پاسخ به پرسش که چگونه می توانیم به وحدت ملی که در آغاز انقلاب داشتیم برسیم و امروز چطور می توانیم آن وحدت ملی را بین احزاب و اقشار و گروهها برقرار کنیم؟ با تشریح گوناگونی جامعه ایران در بدو انقلاب گفت : در همه کشورها،در انقلاب وقتی هدفشان متمرکز می شود روی سرنگون کردن دولت یا نظام قبلی خوب همه متحد می شوند،اما وقتی می خواهند حکومت یا نظامی را تاسیس بکنند که جای آنرا بگیرد ،معلومه که جریان های فکری مختلف توقعات خودشان را دارند.خیلی هم آسان نیست.
یک عده طالب بودند که استقلال فراهم بشود . یعنی از زیر سلطه امپریالیسم نجات پیدا کنند خوب آنها تا آنجا موافق بودند و آمدند،عده ای طرفدار نظامی بودند که به ارزش های معنوی جامعه توجه نکند و فقط به آزادی های مطلق فکر بکند.
یک عده به مسائل اخلاقی و مبانی مذهبی و باورهای دینی پایبند هستند و اینجا طبیعی هست که مشکلات پیش بیاد.یعنی اصلا نمی شود گفت که مشکلات پیش نیاد.ولی حکومت باید با یک درایتی این مشکل را حل می کرد.متاسفانه به نظر من بخصوص در این سالهای اخیر یک سری جریانهای افراطی تنگ نظرانه بر مسائل اسلامی و حکومت قدرت را به دست گرفتند با روشهای مختلفی که بود و دردسرهای زیادی را برای انقلاب درست کردند.
به نظر من الان بهترین راه این است که از افراط کناره گیری کنیم و افراطی ها رو از حضور فعال و نقش آفرین و موثر در مسایل حکومتی به حاشیه بفرستیم یا اینکه خودشون رو اصلاح کنند.یعنی اگر آنها هم دلشان برای مملکت میسوزد ،برای حکومت،برای جمهوری اسلامی باید بدانند که با افراط نمی شود.اسلام هم اینطور نیست و این را نخواسته است.بلاخره تفسیرهای گوناگون از آیات و روایت ها میشود اگر افراطی گری را از فضای کشور دور کنیم آنوقت جامعه برای یافتن راه حل های خوب برای اداره کشور آماده و وحدت ملی هم فراهم می شود.
گفتگو از : زهرا صفیاری
