گرت پورتر* / آژانس خبری اینتر پرس سرویس

به نظر می رسد که دولت باراک اوباما زیر بار تقاضای ضد سازش اسراییل به عنوان شرط تکمیل معاهده ی جامع هسته ای نرفته است: اینکه ایران اعتراف کند که پیش از این یک برنامه هسته ای پنهان داشته است. مفسران سیاسی طرفدار اسراییل آشکارا دولت اوباما را نکوهش کرده اند، چرا که صریحا از ایران نخواسته است که به اتهامات آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر یک برنامه پنهان اتمی اعتراف کند.

تقاضای چنین اعترافی قطعا یک حرکت ضد سازش خواهد بود، چرا که ایران دائما چنین اتهاماتی را رد کرده است و اسناد و گزارش های اطلاعاتی را که پایه چنین اتهاماتی است جعلی خوانده است. در واقع، به نظر می رسد هدف اسراییل از فشار به امریکا برای چنین درخواستی، دقیقا شکست مذاکرات است

سرنخ تمام گزارش های اطلاعاتی که مورد بحث است به اسراییل می رسد، و بررسی محتوای این گزارش ها نشان داده است که اسناد و اطلاعاتی که به طور گسترده منتشر شده اند، حاوی نشانه های متعددی مبنی بر جعلی بودن هستند.

بعد از اعلام خبر برنامه مشترک اقدام در 24 نوامبر، یک “مقام رسمی عالیرتبه” به خبرنگاران گفت که ایالات متحده در مذاکرات “تصریح کرده است” که “به قطعنامه های شورای امنیت بایستی رسیدگی شود… و ایران باید نسبت به تعهدات خود ذیل ان پی تی و تعهداتش در آژانس بین المللی انرژی اتمی تمکین کند.”

قطعنامه 1929 شورای امنیت سازمان ملل در تاریخ 9 ژوئن 2010 می گوید که ایران “باید در مورد تمامی مسائل معوقه با آژانس همکاری کند، خصوصا مسائلی که نسبت به ابعاد نظامی احتمالی برنامه اتمی ایران نگرانی ایجاد می کند.” عبارت “ابعاد نظامی احتمالی” که توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی به کار رفته بود، به مدعیاتی اشاره دارد که آژانس طی شش سال گذشته در مورد پروژه های مخفی گسترش سلاح های اتمی در ایران مطرح کرده است، از جمله تاسیسات پارچین که به باور آنها برای آزمایش سلاح های اتمی استفاده می شود.

بنابراین گویی دولت اوباما به عنوان شرط یک توافق نهایی، از ایران انتظار دارد که به نوعی نسبت به پروژه سلاح های اتمی خود در گذشته اعتراف کند. ولی به نظر می رسد رویکرد مسئولان دولت اوباما درباره برطرف کردن نگرانی های آژانس، بیش از آنکه برای مجبور کردن ایران به اعتراف باشد، برای پاسخ به فشار اسراییل و طرفدارانش در ایالات متحده است.

اولین نشانه آشکار مبنی بر فشار اسراییل بر اوباما در مقاله ای آشکار شد که پاترک کلاسون و دیوید ماکووسکی در سپتامبر 2012 منتشر کردند. هر دو نفر در آن موقع اعضای پیشکسوت انستیتو واشنگتون برای سیاستگذاری خاور نزدیک بودند و تحلیل ها و راهکارهایشان بیانگر سیاستهای دولت اسراییل است.

کلاسون و ماکووسکی در مقاله خود نوشتند که “با توجه به فعالیتهای پنهان ایران در گذشته، یک نگرانی جدی این است که ایران در آینده تاسیسات اتمی زیرزمینی خود را گسترش خواهد داد. بنابراین اقرار ایران نسبت به گذشته خود عامل مهمی در تعیین هر نوع قابلیت پنهان این کشور خواهد بود.”

درخواست “اقرار” ایران نسبت به برنامه های کذایی تسلیحات اتمی به عنوان موضع رسمی دولت اوباما، اولین بار پس از رایزنی های این دولت با اسراییل پیش از مذاکرات آمریکا با ایران در اکتبر 2013 اتفاق افتاد. جان کری وزیر امور خارجه آمریکا در 3 اکتبر در توکیو اعلام کرد که ایران “لازم است ثابت کند که مایل به بیان حقایق برنامه اتمی خود است.” در همان روز، جیمز جفری، سفیر سابق آمریکا در عراق و یکی از همکاران با سابقه انستیتو واشنگتون، در بخشی از اظهارات خود در کمیته روابط خارجه مجلس سنا گفت که ایران “باید نسبت به تحقیقات نظامی مرتبط با انرژی هسته ای حقایق را بیان کند.”

با این وجود، وقتی که مذاکرات در برنامه مشترک اقدام در ماه نوامبر به پایان رسید، وزارت امور خارجه گفتمانی را در مورد این مسئله به کار گرفت که پژواک آن در گزارش کری به مجلس سنا در ژانویه 2013 شنیده شد. کری گفته بود که “سوالات حول برنامه نظامی هسته ای ایران” بایستی “حل بشود.”

خیلی زود مشخص شد که اسراییل از ایالات متحده انتظار داشته است که نه تنها از ایران تقاضای یک اعتراف علنی بکند، بلکه جزییات برنامه کذایی تسلیحات هسته ای را نیز اعلام کند. با این حال در همان روز که توافق اعلام شد، رابرت ستلاف، مدیر عامل انستیتو واشنگتون، نارضایتی خود را مبنی بر اینکه این معاهده شامل “تعهد ایران به اقرار به تمام برنامه های پنهان گذشته” نیست، اعلام کرد. همچنین، در 24 نوامبر در روزنامه وال استریت ژورنال، مارک دوبوویتز و اورد کیتری از بنیاد دفاع از دموکراسی، که به خاطر نمایندگی سیاستهای اسراییل در مورد ایران مشهور است، از برنامه اقدام مشترک به خاطر ناکامی در “ارجاع صریح به افشای تحقیقات تسلیحات اتمی ایران در گذشته” انتقاد کردند.

روز بعد بار دیگر در روزنامه وال استریت ژورنال، مایکل سین، مدیر اجرایی انستیتو واشنگتن، به همین ناکامی آمریکا در وادار کردن ایران به ارائه تمام جزییات کار روی تسلیحات اتمی اعتراض کرد. سین در مقاله اش گفت: “بدون اطلاع از جزییات کامل فعالیت اتمی مخفی ایران، هیچ نوع نظارت و بازرسی نمی تواند اطمینان کافی ایجاد کند که ایران به دنبال یک برنامه موازی دور از چشم بازرسان نیست.”

در همین اثنا که جان کری نیز ادبیات “اعتراف” را اقتباس کرد، این انتقادات صریح از استنکاف آمریکا برای درخواست صریح از ایران، نشان می دهد که دولت اوباما در ابتدا همراستای با اسراییل مصمم به درخواست از ایران برای “اعتراف” بوده است، ولی به این نتیجه رسیده است که چنین درخواستی خطر یک شکست زودرس در مذاکرات را به همراه دارد.

به علاوه، از زمان معاهده موقت، وزارت امور خارجه از اتخاذ رویکردی که مستلزم درخواست هرچیزی شبیه به اعتراف ایران باشد پرهیز کرده است. وندی شرمن معاون وزیر امور خارجه، که مذاکره کننده ارشد با ایران است، در 22 فوریه در اسراییل گفت که “آنچه ما به ایران اعلام کرده ایم این است که [مسئله “ابعاد نظامی احتمالی”] باید به گونه ای رسیدگی شود.”

شرمن برای اولین بار احتمال یک نتیجه ی غیر کامل و غیر قاطع از پروسه مذاکرات را مطرح کرد. شرمن گفت که آژانس بین المللی انرژی اتمی “در تحقیق پیرامون ابعاد نظامی احتمالی برنامه اتمی ایران بسیار متمرکز” بود “و هرچه ایران بیشتر با آژانس همکاری کند، یعنی جایی که این مسئله باید حل و فصل شود، احتمال بیشتری وجود دارد که ما به یک توافق جامع موفقیت آمیز برسیم.”

یک مقام سابق امریکایی که پیش از این بر روی پرونده ایران کار کرده است اخیرا در یک دیدار شخصی بیان کرد که امکان حل مسئله “ابعاد نظامی احتمالی” به طور کامل وجود ندارد، ولی یک یا چند بخش از آن را می توان به طور رضایت بخشی تصفیه کرد. این مقام مسئول گفت که باقی بخش ها را می توان به عهده آژانس گذاشت تا پس از امضای توافقنامه جامع رسیدگی کند.

این احتمال تا حد زیادی وجود دارد، چرا که ایران و آژانس در ماه فوریه توافق کردند که در مورد مسئله “مقاومت آتشباری انفجاری” (EBW) گفتگو کنند؛ ادعایی از سوی آژانس مبنی بر اینکه ایران آزمایشهایی را روی مواد انفجاری انجام داده است که با هدف بکارگیری سلاح هسته ای ساخته شده اند. این ادعا مبتنی بر سندی بود که خود بخشی از یک مجموعه گسترده از اسناد بود و در اصل از منابع اطلاعاتی ناشناس مطرح شده بود که از کامپیوتر لپ تاپ یکی از همکاران یکی از پروژه های تحقیقاتی تسلیحات اتمی ایران به دست آمده است. این اسناد در واقع از سوی سازمان تروریستی مجاهدین خلق که ارتباط نزدیک با سازمان اطلاعات اسراییل دارد به دست سازمان اطلاعات آلمان رسیده بود.

در سال 2008 ایران گزارشی از واقعیت برنامه ساخت EBW خود در اختیار آژانس قرار داد. گزارش ایران که در گزارش ماه می 2008 آژانس به آن اشاره شد، نشان داد که میزان مواد انفجاری در آزمایش های ایران، یک هشتم میزانی بود که از سوی آلی هینونن معاون وقت آژانس در اظهاراتش خطاب به اعضای آژانس در سال 2008 مطرح شده بود.

اما آژانس به جای تایید این واقعیت در گزارشش، دائما این مسئله را مطرح کرد که ایران انجام آزمایش های EBW را که در اسناد کذایی تشریح شده است تایید کرده است اما مدعی است که این آزمایش ها برای کاربردهای غیر نظامی بوده است.

توافق جدید ایران و آژانس در مورد مسئله EBW این سوال را بر می انگیزد که آیا یوکیکو آمانو رییس کل آژانس اکنون آماده ی نیل به یک توافق با ایران است یا خیر، اگرچه او اعتبار خود را با گزارش ماه نوامبر 2011 به خطر انداخت؛ گزارشی درباره ادعاهای اطلاعاتی پیرامون برنامه تسلیحاتی اتمی مخفی ایران که منشأ آن اسراییل بود.

چنین توافقی ممکن است مبتنی بر ذکر دقیق توضیحات ایران درباره EBW از سوی آژانس باشد –و بنابراین تلویحا تایید کند که آژانس این مسئله را در گذشته تحریف کرده است. حل مسائل دیگر ممکن است به طور کامل به زمانی پس از اتمام مذاکرات برای توافق جامع هسته ای موکول شود.

* گرت پورتر مورخ و ژورنالیست حوزه ی سیاستگذاری امنیت ملی آمریکا است که در سال 2011 جایزه روزنامه نگاری گلهورن را دریافت کرده است.

به نقل از : شفقنا