خط امام : راشد الغنوشی، رهبر حزب اسلامگرای «النهضه تونس از جمله شخصیت‌های سیاسی و دینی جهان معاصر است که کمتر سیاستمداری را چه در شرق و چه در غرب می‌توان یافت که در تأیید او و آرای سیاسی‌اش سخنی نگوید و عملگرایی منطقی او را ستایش نکند.
با نگاهی به عملکرد و رفتارهای سیاسی راشد الغنوشی طی دو سال گذشته درمی‌یابیم او چگونه با واقع‌گرایی به جای چنگ زدن به قدرت، حاضر به برپایی انتخاباتی شد که احتمال ناکامی در آن می‌رفت و پس از آن نیز اعلام کرد حاضر به ائتلاف با حزبی است که بنیان‌های فکری آن در تضاد آشکار با اهداف و فلسفه النهضه است و البته همین عملکرد باعث محبوبیت شخص او شده است. با این حال نباید فراموش کرد که پراگماتیسم الغنوشی به معنای انفعال یا اطاعت از غرب نیست. او نخستین بار سال 1989 به امریکا سفر کرد و اتفاقاً در این سفر بود که تندترین انتقادها را علیه دولت وقت امریکا داشت و این کشور را دشمن بزرگ اسلام نامید. او همچنین مواضع تندی در قبال اسرائیل دارد که همین مواضع نشان می‌دهد نه‌تنها دچار انفعال سیاسی نیست بلکه به اعتقاد بسیاری از ناظران مسائل تونس، به همان نسبت که حبیب بورقیبه، پدر جنبش استقلال طلبی تونس، این کشور را صاحب استقلال کرد، راشد الغنوشی نیز در به ثمر رسیدن و تثبیت این استقلال نقشی تعیین‌کننده داشته است.
راشد الغنوشی در سه سال اخیر از همه اعتبار و ارزش خود استفاده کرد تا تجربه‌ای را که از 20 سال کار سیاسی و مطالعه مداوم روی جنبش‌های اسلامی به دست آورده، در جامعه تونس پیاده کند. او در این سال‌ها آموخته‌های بسیاری درباره مکانیزم مناقشات سیاسی و توازن قدرت کسب کرد و توانست بخوبی این آموخته‌ها را با آنچه از جنگ‌های داخلی کشورها دیده بود، بیامیزد تا مانع از درگیری‌های سیاسی در کشورش شود. او به این ترتیب نقش زیادی در آزادی تونس پس از دیکتاتوری بن علی ایفا کرد. او با تجربیات خود از سال‌ها مبارزه نشان داد دموکراسی همواره فقط از طریق دموکرات‌ها به دست نمی‌آید.
به نظر می‌رسد راشد الغنوشی در مشی سیاسی جدیدی که برآمده از تجارب اواست بشدت مصمم است و آن را در راستای اعتقادات قدیم خود می‌داند؛ هرچند این مشی سیاسی جدید با واکنش منفی برخی از هم حزبی‌های خود مواجه شده است، اما اصرار دارد که استراتژی سیاسی اش کاملاً متناسب با نیازهای روز است. الغنوشی برای رسیدن به این مشی سیاسی جدید از چند مرحله عبور کرد: پیش از هر چیز وقایع مصر چشمان او را به این واقعیت باز کرد که فاکتورهای داخلی و منطقه‌ای چندی وجود دارند که می‌توانند نقش مهمی در موفقیت هر حزبی ایفا کنند. او به این درک عمیق دست یافت که اگر هر کسی خود را به‌عنوان یک بازیگر منفرد نگاه کند، ممکن است در پایان از مسیر مشارکت سیاسی دور بماند. دومین نکته‌ای که الغنوشی در دو سال اخیر به آن دست یافت رسیدن به این واقعیت بود که عرصه سیاسی تونس، عرصه‌ای پویاست که نه می‌توان مانع حرکت آن شد و نه می‌توان از شتاب آن کاست. از نظر او اگر «ندای تونس» در انتخابات پارلمان موفق شد، به دلیل همین پویایی جامعه سیاسی تونس است، بنابراین وی معتقد است همه‌چیز برای اسلامگرایان به پایان نرسیده و انتخابات بعد می‌تواند شانس بیشتری برای آنها به همراه بیاورد. از همین رو، وی در تلاش است در فرصتی که تا انتخابات آتی دارد، دامنه حامیان خود را با مدارای سیاسی بیشتر، گسترش دهد تا حزب خود را از انزوا و بی‌ثباتی احتمالی مصون بدارد.
سومین مسأله‌ای که باعث تغییر مشی سیاسی راشد ‌الغنوشی شد، توجه او به این نکته بود که پیروزی تنها با اعداد و ارقام به دست نمی‌آید و این ارقام نیستند که بر پروسه‌های سیاسی تأثیر می‌گذارند، بلکه آنچه درمیزان قدرت یک حزب تأثیر می‌گذارد، تنها سطح مقبولیت آن در بین سایر احزاب و مردم است. سخنرانی اخیر راشد ‌الغنوشی و تبریک گفتن او به حزب پیروز و تمایل او برای ائتلاف با آن نشانه‌ای از این آگاهی سیاسی است.
در طول تاریخ تونس، همواره حیات سیاسی این کشور حول محور برخی شخصیت‌های سمبلیک چرخیده است. یکی از این شخصیت‌های سیاسی، راشدالغنوشی، رهبر حزب النهضه است که در حال حاضر نه فقط از چهره‌های اصلی این جنبش محسوب می‌شود که از جمله سیاستمداران تأثیرگذار عرصه سیاسی کشورش هم به شمار می آید. آنچه می خوانید مصاحبه روزنامه لبنانی‌الاخبار با وی درباره حقوق حزبش در مشارکت برای هدایت تونس و آینده کشور است که به گفته او در دست مسلمانان و دموکرات‌هاست.

وضعیت امروز جهان عرب و خصوصاً لیبی و مصر به عنوان همسایگان تونس، مشابه وضعیت زنی است که در شرایط وضع حمل به سر می‌برد، بویژه که این کشورها شاهد شکست و عقب‌ماندن جنبش های اسلامگرای خود هستند. در این میان آینده حزب‌النهضه را چگونه می‌بینید؟
موقعیت امروز جهان عرب و به طور خاص مصر و لیبی، به طور دقیق نبرد و مناقشه‌ای جدی بین اشتیاق برای تغییر و نوستالژی بازگشت به رژیم‌های خودکامه و دیکتاتوری است. نبردی بین حرکت به جلو و واپسگرایی، انقلاب و ضدانقلاب.
النهضه در پرتو این نبرد- که بشدت مراقب تحولات آن هستیم- در حال کار و مطالعه روی مباحث و مطالعات این موقعیت‌ها و وقایع رخ داده است و تلاش می‌کند از افتادن به وضعیتی مشابه آنچه در کشورهایی مانند مصر و لیبی صورت گرفت، بپرهیزد و با آموختن از اشتباه‌های آنان و شناسایی چنین عرصه‌هایی، بستری مناسب برای تونس و تونسی‌ها فراهم آورد. ما بسیار خوش‌بین هستیم و معتقدیم نهایتاً پیشرفت، تغییر و دموکراسی پیروز خواهند بود.
موازنه قدرت در جهان عرب و نفوذ قدرت‌های منطقه‌ای مثل ایران و ترکیه را چگونه می‌بینید؟
جهان عرب به سرعت در حال پیش رفتن است که همین امر، هشیاری بسیاری می‌طلبد. این تنوع عقاید باعث می‌شود همه برنامه‌ها و تصورات قبلی دستخوش تحولاتی شوند. بنابراین در چنین موقعیتی، هم ترکیه و هم ایران باید نقشی ویژه در جهان عرب ایفا کنند و در این راه توجهی خاص به روابط با همسایگان، مشارکت و همکاری داشته باشند. در چنین فضایی به وجود آمدن جو رقابت برای همه نتایج فاجعه‌باری به دنبال خواهد آورد. ما خواهان ایجاد جهان اسلامی بر پایه احترام، تعادل و منافع مشترک هستیم که در آن هیچ‌کس بر دیگری برتری نداشته باشد.
در پرتو چنین آرایش‌هایی موقعیت شما در ائتلاف جهانی مقابل داعش چیست؟
ما هرگونه مداخله نظامی در امور کشورها را بنا بر دلایلی رد می‌کنیم. به اعتقاد ما حق حاکمیت هر کشور و مردمی باید محفوظ و محترم دانسته شود. موقعیت حکومت فعلی تونس در قبال این مسأله نیز کاملاً روشن و محترم است. ما هرگونه مشارکت در ائتلاف بین‌المللی در عراق و سوریه تحت عنوان مبارزه با داعش و تروریسم را رد می‌کنیم.
ارزیابی شما از جنگ علیه داعش و تروریسم چگونه است؟
ما مدت‌ها پیش از آنکه جنگ با داعش و تروریسم آغاز شود، مبارزه با آنچه را که عامل وجودی این گروه و سایر گروه‌های تروریستی است، آغاز کرده بودیم. در سوریه برخی عوامل بسترساز حضور القاعده در این کشور شد. در عراق نیز موقعیت سنی‌ها نسبت به زمان صدام به گونه‌ای تغییر کرد که آن‌ها را به سوی جنگ‌های مذهبی کشاند. همه این موقعیت‌ها باعث تقویت تروریسم و در پی آن مواجهه نظامی ‌شد. به اعتقاد من راه‌حل‌های نظامی هیچ‌گاه بهترین راهکار نیستند و باعث پیچیده‌تر شدن موقعیت‌ها می‌شوند. در واقع ما باید با ریشه‌های تروریسم بجنگیم نه شاخه‌های آن!
آیا ممکن است تونس روزی پذیرای رهبران اخوان‌المسلمین مصرکه هم‌اکنون در قطر هستند باشد؟
تونس کشوری دموکرات است که در چارچوب مقررات سازمان ملل کار می‌کند و به‌عنوان کشوری مستقل با حاکمیتی خاص در جوامع بین‌الملل برخی قوانین را به چالش می‌کشد. برخی بویژه کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس اخوان‌المسلمین را به‌عنوان یک گروه تروریستی طبقه‌بندی می‌کنند، که این از نظر ما و جامعه بین‌الملل جای شگفتی دارد. اما هر گونه تصمیم تونس برای میزبانی رهبران اخوان‌المسلمین و پذیرش آنان برای سکنی گزیدن در این کشور، به نظر این کشور در قالب قوانین بین‌المللی بستگی دارد، اما در کل ما به عنوان یک جنبش، به اعضای اخوان‌المسلمین که بخواهند در تونس زندگی کنند، خوشامد می‌گوییم. این همان برخوردی است که همه کشورهای جهان در زمانی که ما تحت فشارهای دولت «بن‌علی» بودیم، با ما داشتند. بنابراین ما نیز همین رفتار را در قبال «اخوان‌المسلمین» مصر و رهبران آن خواهیم داشت.
ë با توجه به موقعیت و شرایط کنونی تونس آیا تلاش شما در حکومت با علم به اینکه در نهایت از قدرت کنار رفتید، به سطحی که در نظر داشتید، رسید؟
نه به طور کامل. تجربه ما در حاکمیت در برهه‌ای حساس رخ داد که تونس شاهد آن بود. آنچه ما از رژیم سابق به ارث بردیم، از یک سو، میراثی سنگین و صعب بود و از سوی دیگر نیز اشتیاق مردمی بود که تشنه آزادی، توسعه و استانداردهای زندگی بودند. آن میراث و این خواسته‌ها وضعیتی دشوار پیش روی النهضه قرار داد و حاکمیت این حزب را با مشکلاتی همراه ساخت. اما این به آن معنا نیست که پروسه گذار تونس، پروسه‌ای منفی بوده است. ما همه آنچه را که در توان داشتیم، انجام دادیم اما نکته مهم اینجاست که به هر حال مشارکت در امور سیاسی کشور حق ماست.
پس عقب‌نشینی از قدرت را چگونه تفسیر می‌کنید؟
النهضه عقب‌نشینی نکرد. تنها به خاطر تونس از برخی امتیازهای خود گذشت. ما اولویت را به مردم دادیم نه به خواسته‌های شخصی‌مان. ما بیش از آن که تفکرات حزبی داشته باشیم به تونس توجه داشتیم و اینکه پیروزی گزینه دموکراتیک اولویت ما ست. عقب‌نشینی ما و خروج از دایره حکومت در واقع قربانی کردن خودمان برای نجات روند انتقالی بود. ما با تمام وجود خود را در خدمت روند انتقالی قرار دادیم تا کشور به وحدت ملی دست یابد. با این خروج یک پیام سیاسی قوی نیز برای سایر گروه‌های سیاسی داشتیم و آن اینکه ما می‌خواهیم یک همکاری سیاسی باثبات داشته باشیم نه اجماعی دروغین و تقلبی بر سر قدرت و یا تهاجم و جنگی سیاسی که باعث از بین رفتن وحدت مردم تونس شود. بنابراین از ترک قدرت پشیمان نیستیم.
برخی معتقدند خودداری النهضه از معرفی کاندیدایی خاص در انتخابات ریاست جمهوری در واقع یک نوع مانور سیاسی این حزب است. واقعیت چیست؟
واکنش النهضه در برابر معرفی کاندیدایی خاص برای انتخابات ریاست جمهوری، به هیچ وجه یک مانور سیاسی نیست، بلکه برای حفاظت از منافع کشور و توازن قدرت در آن است. این خودداری از معرفی کاندیدا به سود تونس بود، زیرا همواره قانون اکثریت نتیجه‌بخش و کافی نیست. بنابراین راه حل ما اجماع است. ما اعتقاد داریم که تونس باتوجه به تجربه دموکراتیک خود که هنوز هم در حال زایش است و به زمان بیشتری نیاز دارد، نیازمند یک فاز و روند انتقالی دیگر است.
در نهایت چه کسی النهضه را به کاخ کارتاژ (کاخ ریاست جمهوری تونس) خواهد برد؟
ما هیچ نام مشخصی را برای انتخابات اعلام نکرده‌ایم. ما مترصد خدمت به کشور و مردم خود هستیم و تنها هدفمان جلوگیری از بازگشت استبداد یا رفتن به سمت هرج و مرج است. ما خواهان هژمونی یا بازگشت به قدرت نیستیم. فقط می‌خواهیم به سیستم حاکمیت تک‌حزبی پایان دهیم و احزاب را به پلورالیسم، تکثرگرایی و همکاری با یکدیگر تشویق کنیم.
آینده تونس را چگونه می‌بینید؟
آینده تونس ، حرکت به سمت کشوری مسلمان و دموکراتیک است. ما با توجه به خواسته مردم تونس درباره اعتدال و رد هرگونه افراطی‌گری، خواهان حفاظت و صیانت از یک روند انتقالی دموکراتیک و آرام هستیم.

مترجم: جبران عزیزی/ایران