علی بیگدلی*

انتخابات میان دوره ای کنگره امریکا در حالی برگزار شد که جمهوریخواهان با کسب کرسی‌های لازم موفق شدند بر مجلس سنا تسلط پیدا کنند. تفوق جمهوریخواهان به دنبال مشکلات رئیس جمهوری امریکا در پیشبرد طرح‌های مختلفش از جمله در عرصه سیاست خارجی رقم خورد. اوباما در دوره دوم ریاست جمهوری‌اش اعلام کرد که امریکا با 3 چالش موضوع هسته‌ای ایران، مسأله سوریه و موضوع صلح اعراب و اسرائیل رو به رو است که وی تلاش خواهد کرد این مشکلات را به سرانجام برساند اما در این راه چندان توفیقی کسب نکرده است و همچنین دشواری وی در حل و فصل مناقشات جدید پیش آمده برای امریکا از جمله بحران اوکراین، میزان محبوبیت وی را کاهش داد و باعث شد تا جمهوریخواهان پس از یک دوره انزوا به پیروزی برسند.
این تحولات یک تغییر موازنه قدرت در امریکا به وجود آورده است که می‌تواند در سطح جهان از جمله منطقه خاورمیانه که برای امریکا منطقه حساسی است تغییرات زیادی ایجاد کند. چرا که طبیعت و رویه عملکرد جمهوریخواهان با دموکرات‌ها تفاوت زیادی دارد. جمهوریخواهان برای رسیدن به اهدافشان نگاهشان به جهان خارج از امریکاست و به همین دلیل خشن‌تر عمل می‌کنند پایبند به قواعد بین‌الملل نیستند و در اتخاذ سیاست‌هایشان، خودبینی بیشتر دارند. جنگ‌های یکجانبه امریکا علیه عراق و افغانستان در دوران جمهوریخواهان اتفاق افتاد. اما برعکس دموکرات‌ها در پیشبرد برنامه‌ها و رویکردهای خود، نگاهشان به درون است. بنابراین این تفاوت دیدگاه‌ها باعث اختلاف عملکردی بین این دو حزب می‌شود. جمهوریخواهان نسبت به اسلام و ایران نگاه خوبی ندارند به دلیل اینکه بیشتر چهره‌ها و افراد وابسته به این جریان‌ها با لابی‌های صهیونیستی مرتبط هستند که رابطه خصمانه‌ای با ایران دارند و طبیعی است که پیروزی این جریان‌ها بیش از همه مقامات اسرائیل را خوشحال کند.
به هر حال آنچه در حال حاضر قطعی شده است تسلط جمهوریخواهان بر کنگره امریکا است که با توجه به پیشرفت مذاکرات هسته‌ای و رویکرد دیپلماتیک‌تر اوباما در قبال تهران، جمهوریخواهان می‌توانند مانعی بر سر راه ادامه گفت‌وگوها باشند. اوباما متوجه این نکته است که باید هرچه سریعتر این گفت‌وگوها را به سرانجام برساند و این در حالی است که یکی از مهمترین موضوعات مورد اختلاف مسأله تحریم‌هاست.اوباما باید ابتدا از فرصت کنونی برای توافق با ایران استفاده کند و با تعلیق تحریم‌ها گام اول را بردارد و پس از آن رودرروی نمایندگان کنگره قرار گیرد و درباره لغو تحریم‌ها نمایندگان را متقاعد کند. اما آنچه می تواند حقیقتاً برای آینده مذاکرات هسته‌ای چالش برانگیز باشد طرح‌های تازه‌ای است که جمهوریخواهان می‌خواهند پیگیر آنها باشند. از جمله این طرح‌ها به حق وتوی رئیس جمهور امریکا بر می‌گردد. طبق قانون اساسی امریکا رئیس جمهور حق وتوی تصمیمات کنگره را دارد ولی اخیرا رئیس فراکسیون حزب جمهوریخواه آمریکا در کنگره اعلام کرد که آنها به دنبال تهیه لایحه‌ای هستند که حق وتوی رئیس جمهوری آمریکا را سلب کند اگر چنین باشد وضعیت پیچیده‌ای برای پیشبرد موضوعات مهم در عرصه سیاست خارجی از جمله مسأله ایران به وجود می‌آید چرا که این وضعیت می‌تواند امتیازاتی را که اوباما در روند مذاکرات هسته‌ای واگذار کرده است لغو کرده و مذاکرات را به نقطه اول بازگرداند. از این رو به نفع اوباماست که از وضعیت پیش آمده و وقفه‌ای که تا آغاز به کار کنگره جدید به وجود آمده استفاده کند و زمینه یک توافق بلند مدت با تهران را فراهم سازد.

*استاد دانشگاه