رضاسلیمان نوری*

شاید شما هم این جمله معروف معمارکبیر انقلاب را شنیده باشید که « یک موی کوخ نشینان بر همه کاخ نشینان ترجیح دارد» و یا این جمله را که «ارزش انسان به خانه نیست،به باغ نیست. اگر ارزش انسان به اینها بود باید انبیا یک همچنین کاری بکنند». جملاتی که با شنیدن یا خواندن آنها نحوه زندگی گوینده‌شان به عنوان سوالی بزرگ در برابر انسان خودنمایی می‌کند. سوالی که با توجه به جایگاه دنیوی گوینده یعنی زعامت و رهبری یک قیام بزرگ و موفق بسیار قابل تامل است. البته این امر آن هنگام قابل تامل‌تر می‌شود که دیده یا خوانده باشیم در موارد مشابه وضعیت زندگی رهبران قیام‌ها پس از پیروزی تا چه حد تغییر پیدا کرده و چگونه سلول‌های زندان و خانه‌های کوچک تبعیدگاه به کاخ‌های مجلل تبدیل شده‌اند. بر این اساس بی‌مناسبت ندیدیم تا به مناسبت فرارسیدن سالروز درگذشت بنیانگذار کبیر انقلاب، امام خمینی(ره) به عنوان مردی که خود را با اندیشه برتری کوخ‌نشینان به کاخ نشینان در جهان شناسانده نگاهی کوتاه داشته باشیم به مسکن‌هایی که در طول زمان پذیرای وی بوده‌اند.

زادگاه امام

شهر خمین واقع در استان مرکزی مکانی است که امام در آن پا به جهان هستی گذاشت و بر این اساس خانه پدری وی در این شهر را باید نخستین سکونت‌گاه ایشان دانست. خانه‌ای که سال‌ها پیش از تولد وی توسط یکی از متنفذین شهر به سیداحمد جد امام راحل بخشیده شد و پس از فوت پدر بزرگ، پدر و عمه ایشان در آن سکنی داشتند. عمارت مذکور در پس دروازه محله سادات شرق خمین واقع بوده و شامل 5 بخش؛ اندرونی، بیرونی، حیاط دارای شبستان، حیاط موروثی امام (ره) و واحدهای ارتباطی و خدمات است. اتاق‌ها و منضمات این مکان در طول زمان تغییر چندانی نکرده و تنها در توسعه و تعریض خیابان، برج و باروی شرقی بنا از بین رفته است.این بیت از طریق کوچه‌ای مارپیچ و باریک به بازار و مسجد جامع متصل می‌شود.امام (ره) در یکی از اتاق‌های حیاط دارای شبستان این خانه پا به عرصه گیتی گذاشت. این خانه در ابتدا دارای 2 در ورودی و خروجی بوده که بعدها بر حسب ضرورت 5 ورودی دیگر با آنها اضافه شده است. یکی از خصوصیات این خانه، ارتفاع سطح خانه نسبت به کف حیاط آن است به طوری که دیگر قسمت‌های مسکونی آن روی کرسی قرار گرفته‌اند. مصالح ساختمانی اصلی این خانه گل و خشت است ولی از سنگ در نما و روکش برخی از قسمت‌های آن استفاده شده است. این خانه قاجاری که محل رشد و نمو بنیانگذار کبیر انقلاب در دوران کودکی است حدود 2500 متر مربع مساحت داشته و با توجه به اطلاعاتی که در ادامه بدان اشاره می شود بزرگترین منزلی است که معمار انقلاب بخشی از عمر خود را در آن سپری کرده است.گفتنی است خانه امام خمینی (ره) در خمین سال 1375 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 1746 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

حجره سپهداری اراک

امام خمینی(ره) سال 1299 شمسي جهت ادامه تحصیل رهسپار سلطان‌آباد آن زمان و اراک کنونی گردید و بدین‌گونه حجره‌اي واقع در جبهه شرقي ساختمان مدرسه سپهداري اراک که در آن زمان به عنوان مدرسه علميه شهرت داشت،دومین سکونت‌گاه وی شد. امام حدود یک سال در این حجره اقامت داشت و سپس راهی قم شد. مدرسه سپهداری که اکنون با نام حوزه علمیه حضرت امام خمینی(ره) شناخته می‌شود در انتهایی‌ترین گذر بازار اراک یعنی گذر ششم قرار دارد و دارای 25 حجره و حوضی بزرگ در وسط حیاط است. این مدرسه همزمان با تأسیس بازار اراک در سال 1228 هجری قمری به‌ دستور یوسف‌خان گرجی معروف به سپهدار اعظم ساخته شده است. بنای آجری این مدرسه، طرح چهار ایوانی دارد که دو ایوان شمالی و جنوبی بلندتر و عظیم‌تر هستند، ایوان ورودی و گنبد آجری و کلاه‌ خودی این بنا از هر طرف، دیده می‌شود.سر در و لچکی این حجره‌ها با کاشی‌های خشتی هفت‌رنگ تزیین شده است. گنبد مسجد این مدرسه، بزرگ‌ترین گنبد آجری اراک است که قسمتی از سطوح داخلی آن، با کاشی‌های خشتی و معرق تزیین شده است.

از دارالشفا تا فیضیه

معمار انقلاب وقتی 20ساله شد برای ادامه تحصیل راهی قم گردید و در مدرسه دارالشفا مسکن گزید، اما اندکی بعد با آغاز بازسازی این مدرسه راهی مدرسه فیضیه شد تا 7 سال بعدی عمر را در یکی از حجره‌های آن به تحصیل بپردازد. حجره شماره 23 خلوت انس بنیانگذار انقلاب اسلامی در این سال‌ها بود و به همین دلیل در دوران تبعید ایشان مکان شریفی برای طلبه‌ها به شمار می‌آمد. درباره مدرسه دارالشفاء كه متصل به مدرسه فيضيه است، این نکته را باید عنوان کرد که در اوايل دوره قاجاريه تأسيس شد و ابتدا به نام مدرسه فتحعلي‌شاه معروف بوده تا آن كه در سال 1307 قمری كامران ميرزاي قاجار حجره‌هاي آن را تعمیر کرد و پس از آن دارالشفاء نام گرفت. ساخت مدرسه فیضیه نیز که در شمال صحن عتیق آستانه حضرت معصومه قرار دارد با توجه به کتیبه سر در ایوان جنوبی آن، به شاه طهماسب صفوی منسوب است. صحن اصلی آن دارای چهار ایوان در دو طبقه است. در طبقه اول این مدرسه که با شماره ۲۰۷۱۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، 40 حجره و در طبقه دوم نیز 40 حجره قرار گرفته است.

 

سه خانه اجاره‌ای ناشناس

امام خمینی(ره) در سن 28 سالگی با دختر آیت الله ثقفی ازدواج کرد. او پس از تشکیل خانواده مدتی در تهران در خیابان«آب سردار» اقامت و سپس عازم قم شد و در خانه‌ای که مقدمات اجاره آن توسط آیت الله حاج سیداحمد زنجانی فراهم شده بود،ساکن گردید اما این دوران شش ماه بیشتر طول نکشید و پس از آن به درخواست صاحبخانه ناچار به تخلیه شد.دومین خانه که ایشان در قم اجاره کرد در محله‌ای نزدیک عشق علی به نام الوندیه بود و اکنون خراب شده است. این همان خانه‌ای است که شهید آیت الله سیدمصطفی خمینی(ره) در آن متولد گردید. متاسفانه از وضعیت ظاهری این سه خانه اطلاعات خاصی موجود نیست اما با توجه به وضعیت مادی امام راحل در آن دوران و اجاره‌ای بودن آنها نمی‌توانند خانه‌های بزرگ و مجللی بوده باشند.

تنها منزل شخصی امام

بنیانگذار انقلاب پس از چند بار جابه‌جایی، سرانجام سال 1335توانست خانه‌ای در محله یخچال قاضی قم خریداری کند. این بنا که از جمله آثار اوایل قرن 14 شمسی به حساب می‌آید و تنها منزلی است که امام در طول عمر برای خود خریده‌اند تا پیش از تبعید ایشان به ترکیه محل سکونت خانوادگی آن بزرگ‌مرد بود. این خانه قدیمی که سیصد متر مساحت دارد از خشت ساخته شده و در دو سوی حیاطش یعنی ضلع‌های شمالی و غربی ساختمان‌هایی دو طبقه قرار دارد. سطوح داخلی این خانه قدیمی بدون تزئین بوده و گچ اندود شده است. سطوح خارجی نیز از جرزهای آجری ساده و سطوح گچی یک‌دست و بدون نقش و نگار می‌باشد. ساختمان اول که در ورودی بنا قرار دارد به عنوان بیرونی و ساختمان بعد از حیاط به عنوان اندرونی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. اتاق‌های طرفین ساختمان بیرونی به همدیگر راه داشته و در و پنجره‌های آن هنوز یاد ایام گذشته را در اذهان تداعی کرده و معماری بومی و سنتی خود را در شیشه‌های کوچک مربع و مستطیلی شکل پنجره‌ها حفظ کرده‌اند. این خانه که در سال‌های تبعید امام، به عنوان بیت ایشان محل مراجعه علاقه‌مندان بود،سال 1373 توسط مرحوم حاج احمد خمینی به بیت رهبر انقلاب واگذار شد. خانه حضرت امام خمینی (ره) در قم سال 1375 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 1745 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

سکونتگاه امام در کرج

یکی از بخش‌های کمتر مورد توجه قرار گرفته زندگی امام راحل(ره) دوران اقامت ایشان در کرج است. در سال 1338 امام به جهت بیماری تب مالت 8 ماه به همراه خانواده در منطقه خط اول حصار که به واسطه نزدیکی به رودخانه کرج دارای آب و هوای خوبی بود،سکونت داشت.این منزل متعلق به شیخ محمد فاضلی بود که با هماهنگی مرحوم آیت الله پسندیده در اختیار معمار انقلاب اسلامی قرار گرفته بود.براساس گفته اهالی محل هرچند در آن ایام هنوز امام شهرت چندانی نداشت اما با این حال ماموران ساواک ایشان را آسوده نگذاشته و مزاحمت‌هایی را برای امام راحل ایجاد می‌کردند.امام خمینی(ره) در برخی ایام این دوره نماز جماعت را در مسجد رسول اکرم(ص) منطقه اقامه کرده و در خلال آن به ارشاد مردم محل می‌پرداخت.خانه مورد نظر که الان وضعیت مناسبی نداشته وکلنگی محسوب می‌شود بر اساس شواهد موجود منزلی متوسط در آن ایام بوده که از حیاطی کوچک و بنایی دو طبقه تشکیل می‌شده که تنها ویژگی آن آب و هوای خوب منطقه بوده است.

اقامتگاه‌های ناخواسته

سخنرانی افشاگرانه امام علیه رژیم پهلوی در پانزدهم خرداد 1342 باعث شد تا کماندوهای رژیم به منزل ایشان در قم ریخته و شبانه امام را به باشگاه افسران تهران منتقل کنند تا این مکان نیز به جمع اقامتگاه‌های موقت آن بزرگ‌مرد اضافه شود. زندان قصر مکان بعدی بود که نوزده روز تمام میزبان این بنیانگذار انقلاب اسلامی بود و پس از آن پادگان عشرت‌آباد این لقب را به خود اختصاص داد. سلولی که امام در آنجا زندانی بود، محلی کوچک به اندازه شش متر مربع به ابعاد دو متر در سه متر بود. رژیم شاه که تحت فشارهای فراوان علما نتوانست بیش از 39 روز رهبر قیام را در این سلول نگه دارد و در دوازدهم مرداد 1342 ایشان را به یکی از خانه‌های امن خود در داوودیه منتقل کرد اما هجوم مردم به این مکان باعث شد تا نیمه‌های شب نیروهای امنیتی خواستار تغییر محل اسکان ایشان شوند. بلافاصله یکی از تاجران صاحب اعتبار تهران به نام روغنی از امام درخواست کرد تا در منزل او واقع در قیطریه ساکن شوند که با موافقت معمار انقلاب مواجه شد و بدین گونه ایشان ابتدا در منزل شخصی این فرد و پس از چند روز در منزلی دیگر که متعلق به او بود،اسکان یافت. این خانه دوم که رو به روی کوچه تهرانچی قرار داشت و اکنون نیز باقی است تا پایان دوران تحت نظر بودن امام در تهران یعنی 16 فروردین 1343 محل سکونت اجباری ایشان محسوب می‌شد و در این مکان تنها افراد خاصی اجازه داشتند با امام ملاقات کنند. این خانه با توجه به وضعیت مالی صاحب‌خانه آن به نسبت از منزل‌های قابل قبول زمان خود محسوب می‌شد اما به دلیل اجباری بودن اقامت امام در آن، نمی‌تواند ملاک اندیشه امام نسبت به ساده بودن محل سکونت محسوب شود.

امام در ترکیه

دوران آزادی ایشان کمتر از 7 ماه طول کشید و در این مدت ایشان در منزل شخصی خود در قم اقامت داشت. پس از آن امام خمینی(ره) در شب سیزدهم آبان 1343 و یک هفته پس از اعتراض به تصویب لایحه کاپیتولاسیون، شبانه دستگیر و به ترکیه تبعید شدند. نخستین اقامتگاه ایشان در ترکیه اتاق شماره 514 طبقه چهارم هتل بلوار پالاس آنکارا بود که تنها یک شب امام در آن اقامت داشت و پس از آن ایشان به ساختمان فتوتم در خیابان آتاتورک انتقال داده شدند.پس از مدتی خانه‌ای واقع در شهر بورسا در 460 کیلومتری غرب آنکارا حوالی دریای مرمره با هماهنگی مقامات ارشد وقت ترکیه و ایران به عنوان محل تبعید امام برگزیده شد.این خانه جنوبی درست مقابل ساختمان وقت سازمان اطلاعات ترکیه در بورسا قرار داشت.امام (ره) در زمان اقامت در بورسا زندگی بسیار آرامی داشت و به جز راهپیمایی‌های روزانه و نماز اقدام خاص دیگری را در بیرون از این منزل تک طبقه انجام نمی‌داد.مدت اقامت امام در ترکیه یازده ماه بود و در این مدت امام کتاب تحریر الوسیله را به رشته تحریر در آورد.

مسکن محقر نجف

رژيم شاه در مهرماه 1344، بنیانگذار انقلاب(ره) را به همراه فرزند ارشدشان، آيت الله مصطفى خمينى(ره) از ترکیه به عراق تبعید کرد. امام پس از ورود به عراق به منظور زیارت رهسپار كاظمين شد و اتاقی در مسافرخانه جمالى اين ديار گرفت تا این مکان نخستین محل اقامت ایشان در عراق باشد. البته صاحب مسافرخانه پس از آشنایی با امام با اصرار زياد ايشان را به منزل شخصى خود برد. اقامت معمار انقلاب در این شهر 3 روز طول کشید و پس از آن امام براى زيارت عسگريين، به سامرا مشرف شد و چند روزى در مدرسه مرحوم شیرازی ساکن شد. سپس راهی کربلا شد و در منزل حاج شيخ نصرالله خلخالى اسکان یافت.در مدت اقامت امام در کربلا، شيخ نصرالله خانه‌ای در نجف برای امام تهیه کرد که حضرت روح الله(ره) تمام دوران تبعید خود در عراق را در آن سپری کرد.

خانه امام در نجف، خانه‌اى محقر و فرسوده در يكى از كوچه‌هاى خيابان الرسول بود.این خانه، دو اتاق دوازده متر مربعی در پايين و دو اتاق در بالا داشت كه يكى از اتاق‌ها قابل استفاده نبود و اتاق ديگر براى امام مفروش شده بود.آشپزخانه نیز خيلى كوچك بود به نحوی که همسر امام اندازه آن را، يك تشك عنوان می‌کرد.بنیانگذار انقلاب در آن ایام زندگی چون طلاب معمولی و متوسط داشته و در آن خانه اجاره‌نشين بودند.البته پس از مدتی و با افزایش رفت و آمد مبارزین به نجف خانه مجاور این بنا جهت بيرونى اجاره شد. این خانه نیز محقر بود به نحوی که حیاطش تنها 14 متر مساحت داشت. بیرونی اتاق‌هایی در قسمت پایین و یک اتاق در طبقه بالا داشت که این مجموعه محل مراجعات و پاسخ گویی و درس امام محسوب می‎‌‌شد. ناگفته نماند از سال 87 موسسه تنظیم و نشر آثار امام با هماهنگی مسئولان عراقی در حال بازسازی کامل این خانه است.

منزل 79 متری نوفل لوشاتو

خانه بعدی که رهبر کبیر انقلاب مدتی از عمر خود را در آن سپری کرد همان منزل معروف دهکده نوفل لوشاتو است. امام پس از هجرت به فرانسه چند روزی را در منزل اجاره‌ای یکی از دانشجویان ایرانی در محله کشان پاریس ساکن بود اما قرار داشتن خانه در طبقه چهارم ساختمان و رفت و آمد زیاد عاملی شد تا ایشان از همراهانش بخواهد منزلی دیگر را برای اقامت اجاره کنند و بدین گونه امام رهسپار روستای نوفل لوشاتو در پنجاه کیلومتری پاریس شد. این منزل 79 متری که به هنگام اجاره شدن خالی از سکنه بود از دو اتاق تو درتو به مساحت هفت و نه متر مربع تشکیل می‌شد که در انتهای اتاق عقبی پستوی کوچکی قرار داشت. در کنار اتاق اول آشپزخانه شش متری و یک دستشویی قابل مشاهده بود. حمام در زیرزمین بود که همراهان امام دستگاه تکثیر نوار را در کنار آن قرار دادند. امام در اتاق عقبی، حاج احمد آقا در پستو و برادران همراه در اتاق جلویی استقرار یافتند. وضعیت به گونه‌ای بود که ایشان برای وضو ساختن و یا به هر دلیل دیگری که قصد خروج از اتاق را داشت باید از اتاق برادران می‌گذشت.

مدرسه علوی نخستین سکونتگاه پس از انقلاب

سرانجام دوازدهم بهمن 1357 بنیانگذار انقلاب اسلامی پس از 14 سال در میان استقبال گرم و پرشور امت مسلمان ایران به سرزمین خود بازگشت و پس از ایراد آن سخنرانی در بهشت زهرا به مدرسه رفاه تهران رفت. این مدرسه با حیاط محقرش گنجایش جمعیت مشتاق دیدار کننده را نداشت و بر همین اساس محل سکونت امام به مدرسه علوی که نزدیک مدرسه رفاه در نزدیکی میدان بهارستان قرار داشت منتقل شد تا ستاد استقبال از امام در مدرسه نخست فعالیت خود را ادامه دهد. اتاق زندگی و محل ملاقات‌های رهبر کبیر انقلاب به هنگام حضور در مدرسه علوی جای بسیار محقری با ابعاد دو و نیم متر در سه و نیم متر بود که با فرش‌های ارزان قیمت مفروش شده و جز پتو و پشتی امکانات دیگری در آن مشاهده نمی‌گردید.

منزل جدید قم

پس از مدتی در روز دهم اسفند 1357 امام خمينى(ره) برای ادامه زندگی رهسپار قم شد. ایشان ابتدا در همان منزل شخصی قدیمی خود ساکن شد اما باریک بودن كوچه‌هاى اطراف آن مشکلاتی را برای دیدارکنندگان ایجاد کرد. این امر باعث شد تا به پيشنهاد داماد بزرگ ایشان مرحوم آیت الله اشراقى، بنیانگذار کبیر انقلاب به خانه‌اى که در جنوب شرقی پل حجتیه و در کوچه‌ای 6 متری قرار داشت، منتقل شوند. در فاصله این خانه با مسیر رودخانه فصلی قم محوطه‌ای وسیع و خالی وجود داشت که امکان تمجه بدون مشکل علاقه‌مندان به دیدار با معمار انقلاب را فراهم می‌کرد. این خانه متعلق به آیت الله یزدی بود و با توجه به قرار داشتن منزل داماد امام در مجاورت آن،خانه دوم نیز محل استقرار دفتر امام شد. خانه مورد نظر مساحتی در حدود 300 متر داشت و یک سوم آن حیاط خانه بود. ساختمان دارای یک سرداب و یک طبقه بود و با نصب بلندگو روی پشت بام، حضرت امام برای دیدار با مردم روی بام می‌رفتند.معمار انقلاب تا روز سوم بهمن سال 1358 که به دلیل کسالت قلبی به بیمارستان قلب تهران انتقال یافت در این خانه سکونت داشت.

دربند نشینی امام

رهبر کبیر انقلاب پس از بروز ناراحتی قلبی، حدود دو ماه در بیمارستان قلب شهید رجایی خیابان ولی عصر بستری بود و پس از آن بنا به دستور پزشکان قرار شد در یکی از نقاط تهران که آلودگی هوای کمتری دارد، ساکن شوند.ابتدا خانه‌ای در خیابان دربند برای ایشان در نظر گرفته شد. این ساختمان سه طبقه داشت که در طبقه هم کف پاسداران محافظ،در طبقه دوم امام و خانواده مستقر شدند و سومین طبقه به مکانی برای دیدارها و ملاقات‌ها اختصاص پیدا کرد. معمار انقلاب از همان آغازین روزهای اقامت در این خانه، به دلیل وضعیت ساختمان نارضایتی خود را از حضور در آن اعلام کرد.البته فضای درونی این منزل به درد یک فرد متوسط تهرانی می‌خورد و تجملات و تشریفاتی نداشت. با این وجود امام تأکید داشت که حتما منزل مناسب با وضع خودشان پیدا شود که یافتن چنین خانه‌ای مقدور نبود. بعد از چهار ماه امام تأکید فرمود که اگر برایم منزل مناسبی نیابید به قم می‌روم. سرانجام در جماران منزلی نزدیک به خواست امام پیدا شد و ایشان در ۲۸ اردیبهشت 1359 به آن نقل مکان کرد.

اقامت در جماران

آخرین خانه‌ای که امام در آن اقامت داشت،همین خانه معروف جماران است.این بنا توسط حجت الاسلام و المسلمین امام جمارانی و به درخواست حاج احمد آقا در اختیار امام و خانواده‌اش قرار گرفت.خانه مورد نظر بعد از فوت پدر آقای امام جمارانی به چند قطعه كوچك تقسيم شده بود و ساختمان قديمى آن،در اختيار خانواده آقاى جمارانى قرار داشت.بخش ديگرى از آنان،با مساحت حدود 120 متر مربع و 70 متر زير بنا كه متعلق به داماد آقاى جمارانى بود که همان منزلی است که در اجاره امام قرار گرفت.اين منزل كوچك و ساده طى ده سال تا هنگام رحلت امام، محل سكونت ايشان و خانواده شان بود. در جوار منزل امام (ره)، حسینیه جماران قرار دارد که از طریق یک در، از حیاط این خانه به بالکن حسینیه ارتباط پیدا می‌کند.این خانه، دارای یک طبقه مسکونی و همچنین یک طبقه زیرزمین می‌باشد.در طبقه همکف 2 اتاق و یک راهرو باریک و سرویس‌های بهداشتی و آشپزخانه قرار دارد.خانه امام (ره) همچنین دارای یک ایوان از سمت جنوب است که این ایوان محل نیایش و راز و نیاز شبانه معمار انقلاب بوده است. این خانه سال 1376 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 1854 در فهرست اثار ملی ایران به ثبت رسید.

منابع:

1_عطاردی،عزیز الله،مشایخ فقه و حدیث در جماران،کلین ودرشت ،تجریش.انتشارات عطارد،1373

2_صحیفه نور، ج 17 و19.

3_مجله حضور، شماره اول خرداد، 1370 .

4_آن موج آرام (ویژه نامه هشتمین سالگرد رحلت امام خمینی)، ناشر مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

5_روزنامه اطلاعات (ضمیمه)، ویژه هشتمین سال فراق یار، 13 خرداد 1376، شماره .21066.

6_بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی، ج اول، سید حمید روحانی.

7_فصلنامه ندا، شماره اول، ص 18.

8_پا به پای آفتاب، ج دوم .

9_همگام با خورشید، خاطرات مرحوم حجت الاسلام اسماعیل فردوسی پور.

10_نهضت امام خمینی جلد اول و دوم.

11_کتاب حدیث بیداری (زندگینامه امام).

12_ تبعید امام به ترکیه به روایت اسناد ساواک.

13_زندگینامه سیاسی امام، محمد حسن رجبی.

14_سایت کرج رسا.

*کارشناس ارشد ایرانشناسی و عضو مجمع نیروهای خط امام(ره) شاخه خراسان رضوی