نویسنده : حمید قزوینی* ایران همیشه با بحران منابع آب مواجه بوده و به همین دلیل تقسیم و توزیع آن همواره محل نزاع و اختلاف بوده است. یکی از راه‌ها برای کاستن از اختلافات و توزیع کم هزینه‌تر منابع آبی، تعیین فردی مورد تایید و امین مردم بود که «میراب» خوانده می‌شود. در بسیاری از […]
نویسنده : حمید قزوینی*
ایران همیشه با بحران منابع آب مواجه بوده و به همین دلیل تقسیم و توزیع آن همواره محل نزاع و اختلاف بوده است.
یکی از راه‌ها برای کاستن از اختلافات و توزیع کم هزینه‌تر منابع آبی، تعیین فردی مورد تایید و امین مردم بود که «میراب» خوانده می‌شود.
در بسیاری از سفرنامه‌ها اشاراتی به مسائل حقوقی و اداری شبکه‌‌ها و تاسیسات آبیاری در روستاها و شهرها و همچنین نحوه مدیریت و تقسیم آب دیده می‌شود. بعضا در وصف شغل میراب به این نکته اشاره شده که او ماموری منصوب از سوی مردم است و در آغاز فصل بهار رعایا و روستاییان وی را از میان خود انتخاب می‌کنند. با این حال در مواردی اشاره شده که میراب باید به تایید دیوان نیز برسد؛ چرا که آب از اموال و دارایی‌های سلطنتی است. در مواردی نیز اشاره می‌شود که میراب‌ها مستقیما از سوی حکومت تعیین می‌شوند.(دوفصلنامه تحقیقات تاریخ اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی سال دوم، ش دوم)
رفته رفته با توسعه دولت، میزان دخالت مردم در تهیه و توزیع منابع آبی کاهش یافت و نهادهای وابسته به قدرت مرکزی این مسئولیت را به نمایندگی از مردم در شکل کلان و حتی جزئی آن برعهده گرفتند. از این زمان به بعد است که ساخت سد، حفر چاه، و بهره برداری از منابع آبی، ضوابط و محدودیت‌های فراوانی یافت و همین نهادها موظف به رعایت وضع حال و آینده مردم در مناطق مختلف شدند.
متاسفانه به نظر می‌رسد این مهم در سال‌های اخیر، با مشکل مواجه بوده و دستگاه‌های مسئول در حفظ و توزیع بهینه منابع آبی چندان موفق نبوده‌اند.
این وضعیت موجب شده تا مردم اعتماد خود را به دستگاه‌های مسئول (میراب‌های زمانه) از دست داده و بیش از گذشته نگران حال و آینده خود باشند. در حقیقت آنچه بیشتر موجب نارضایتی و اعتراض مردم است نه کمبود نزولات آسمانی که فقدان شفافیت و بی تدبیری در مدیریت منابع آبی و عدم مسئولیت پذیری و پاسخگویی در این زمینه است.
اگر در گذشته میراب‌ها با اطلاع و نظارت مردم فعالیت می‌کردند و در برابر آنان پاسخگو بودند، اکنون سال‌هاست تصمیماتی اتخاذ می‌شود که برای بسیاری از مردم سوال برانگیز است و کسی هم توضیح روشنی به آنان ارائه نمی‌کند
اگر سد سازی‌ها غلط و بهره برداری از منابع زیر زمینی اشتباه و شیوه کشاورزی دارای اشکال و سیاست‌های توسعه شهرها ناقص و انتقال آب از جایی به جای دیگر خسارت آفرین شده، باید گفت همه این‌ها ذیل تصمیم سازی و برنامه ریزی و نظارت دستگاه‌های مسئول دولتی و غیر دولتی صورت گرفته است.
ای کاش حداقل یکی پیدا می‌شد و مسئولیت میراب را برعهده می‌گرفت و از مردم پوزش می‌خواست.
پژوهشگر تاریخ معاصر
عضو شورای مرکزی مجمع نیروهای خط امام
