ترجمه از : سراج میردامادی

اشاره : گزارش خبرنگار نیویورک تایمز از یمن و بررسی  وضعیت اسف بار مردم این کشور جنگ زده به قلم دکلان والش Declan Walshکه به تاریخ ۲۶ اکتبر منتشر شده بود توسط هفته نامه فرانسوی کوریه اینترنشنال بصورت خلاصه و با ترجمه فرانسوی در آخرین شماره  این نشریه بازنشر  گردید که برگردان فارسی آن تقدیم می شود.

*****

سینه های کوچک برآمده و چشم های خیره شده ی پسرک ۳ ساله که بر روی تخت  بیمارستانی در شهر حاجّه بدون سر و صدا استراحت می کند ترحم هر رهگذری را بر می انگیزد.  کوله پشتی کهنه و پر شده اش کنار تختش است. پدرش علی  الحجّاجی در کنار فرزندش با نگرانی نشسته است. علی سه هفته قبل پسر دیگرش را که بر اثر گرسنگی از دست داده است و حالا سخت نگران این فرزندش است. امروز خیلی می ترسد که نوبت این دومی باشد. قحطی و گرسنگی تقریبا تمام یمن را فراگرفته است.

قحطی در این شهر به آن صورت که کمبود یا نبود مواد غذایی باشد ، نیست  بصورتیکه قفسه های فروشگاه مقابل در ورودی بیمارستان پر از مواد غذایی هستند و بازارها از مواد غذایی گوناگون  پُر می باشند. اما علی هیچ چیز نمی تواند بخرد زیرا قیمتهای سیر صعودی در پیش گرفته اند.

علی با اندوه می گوید : “حتی برای خرید یک تکه نان خشک هم پولی ندارم و الا فرزندانم از گرسنگی جلوی چشمانم در حال  مُردن نبودند”.

به دلیل قتل روزنامه نگار سعودی جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول  ، جنگ خانمان برانداز یمن که حالا  به اوج خود رسیده در هفته های اخیر  این شانس را پیدا کرد که  درباره آن بیشتر صحبت بشود .

 این قتل موجب شد که در آن سوی جهان پرژکتورهای افکار عمومی به سوی عملیات سعودی در یمن برگردانده شوند. رسانه های غربی حالا به انتقادات تند و نیشدارتری به جنگی که توسط عربستان سعودی آنهم اکثرا با حملات هوایی که موجب بجا گذاشتن هزاران کشته از میان افراد غیر نظامی بویژه با هدف قرار دادن مراسم ازدواج  و نیز اتوبوس مدرسه شده است می پردازند خصوصا آنکه این کشتار با اطلاعات و سلاح های تهیه شده توسط آمریکا انجام می شود.

متخصصان کمک های بشر دوستانه سازمان ملل متحد بر این باورند که شکل حیله گرانه تر جنگ در یمن آغاز شده که همانا جنگ اقتصادی است و به ضرر و زیان بیشتری بویژه در میان افراد غیر نظامی منجر می شود و به طرز وحشتناکی گرسنگی و قحطی را در کشور گسترش می دهد.

با دستور شاهزاده سعودی محمد بن سلمان و ائتلاف عربی تحت رهبری عربستان سعودی یک سری تحریم های اقتصادی وضع شده که ارسال مواد غذایی حیاتی برای شورشیان حوثی  که شمال کشور را بدست گرفته اند ممنوع شده است.

اما در واقع فقط افراد غیر نظامی قربانی این سخت گیری ها و تحریم ها و ممنوعیت های متناوب می شوند بویژه آنکه محدودیت ها در زمینه واردات و توقف واریز حقوق  یک میلیون کارمند ، اقتصاد کشور را ویران و هزاران نفر از یمنی ها را در فقر و تنگدستی غوطه ور نموده است.

قحطی قریب الوقوع

این اقدامات سخت گیرانه ائتلاف عربی ، کشور را کم کم فرسوده کرده است : زیربناهای تخریب شده ، شغل های از دست رفته ، پول ملی کم ارزش و قیمتها افزایش یافته نمونه هایی از این فرسودگی بنیان اقتصادی یمن است.

مارک لوکوک معاون دبیر کل سازمان ملل متحد  در امور بشر دوستانه  سه شنبه در برابر شورای امنیت گفت : «  امروز خطر قحطی قریب الوقوع در ابعاد گسترده یمن را تهدید می کند ».

۸ میلیون نفر از یمنی ها از هم اکنون به کمک های بشر دوستانه فوری برای ادامه حیات وابسته هستند اما این رقم بزودی به ۱۴ میلیون نفر خواهد رسید که نصف جمعیت یمن را در بر می گیرد.

همه جا چراغ ها قرمز هستند اعم از طبقات اجتماعی ، اقوام و مناطق مختلف. اساتید دانشگاه که حقوقشان قطع شده است در شبکه های اجتماعی درخواست کمک کرده اند.

اما پزشکان و معلمان راه دیگری را در پیش گرفتند آنها طلاها و ماشین و زمینشان را فروخته اند تا شکم خودشان و خانواده شان را سیر کنند. در کوچه ای در پایتخت ،  صنعا پیر زنی با صدای لرزان درخواست صدقه می کند.

در میان حدودا ۲ میلیون کودک یمنی که از سوء تغذیه رنج می برند چهارصد هزار نفرشان در حالت بحرانی بسر می برند که این آمار تا ماه آینده به پانصد هزار نفر خواهد رسید.

دکتر مکیه مهدی مدیره درمانگاه شهر فقیر نشین اسلم در شمال غربی یمن آه سردی می کشد و در حالیکه امواج به هم پیوسته پناهجویان که از جنگ می گریزند را نظاره می کند به ما می گوید : « ما غرق شدیم » .در درمانگاه کوچکش بعد از این که به پزشکان دستورات لازم را می دهد از این تخت به آن تخت رفته و ابتدا مادران را معاینه می کند و سپس با در دست داشتن قاشق کوچکی مقداری شیر و دارو به برخی نوزادان بیمار از سوء تغذیه می نوشاند. برای برخی دیگر دیر شده بود : یک نوزاد ۱۱ ماه شبانه مُرد در حالیکه وزنش ۲.۵ کیلوگرم بود.

سپس به دستان باریک و همچون چوب کبریت  دختر ۷.۵ ساله ای اشاره می کند که تازه از خواب بیدار شده و به ما می گوید : ” نگاه کنید ؛ اصلا گوشت به تن ندارد فقط پوست و استخوان است” .

حاکمان عربستان سعودی از سیاست خودشان در برابر انتقادات دفاع می کنند  و با استناد به موشکهای گروه مسلح حوثی که از آن سوی مرزها بسوی عربستان شلیک می شود . حوثی ها شیعیان زیدی هستند و عربستان این پادشاهی سنّی ایشانرا متحد رقیب خود یعنی ایران می داند. در عین حال عربستان سعودی خودش و امارات عربی متحده را از بخشنده ترین کشورهایی می داند که کمکهای بشر دوستانه را به یمن ارسال می کنند.

در بهار سال گذشته این دو کشور [ عربستان و امارات] یک میلیارد دلار کمک برای یمن واریز کرده اند. در ماه ژانویه عربستان سعودی برای حمایت از پول ملی این کشور ۲ میلیارد دلار به بانک مرکزی یمن واریز کرد.

اما این ابتکار عمل تحت الشعاع صدمات ائتلاف عربی به اقتصاد یمن قرار گرفته است بویژه موضوع توقف پرداخت حقوق کارمندان و تحریم ها که موجب شعله ورتر شدن قیمتها بویژه نرخ مواد غذایی شده است. متعاقب آن بانک مرکزی یمن اقدام به چاپ اسکناس در ابعاد وسیع کرد که ارزش پول ملی با این کار سقوط آزاد داشت.

همچنین حملات گسترده هوایی با هدف تصرف شهر بندری الحدیده که از ماه ژوئن آغاز شده بود تهدیدی جدی برای جریان زندگی در شمال یمن محسوب می شود و احتمال آوارگی ۵۷۰۰۰۰ نفر از سکنه آن مناطق را در بر دارد  که گسترش قحطی و گرسنگی بیش از پیش را در پی خواهد داشت.

وقتی پسر علی اسهال خونی گرفت و استفراغ کرد او دست به اقدام رادیکال و پرخطری زد. در جمع شورای قدیمی های روستا به علی توصیه شد که میله ای نوک تیز  و داغ شده را در سینه پسرک فرو کند تا خون سیاه از سینه پسرک خارج شود تا شاید بهبود حاصل گردد. علی سپس توضیح می دهد : “وقتی پول ندارید وپسرتان مریض است دست به هر کاری می زنید”.

این نمونه ای مختصر از زندگی دردناکی است که در روستایی از جبریَا جریان دارد. قبلا مردان روستا کارگران مهاجر بودندکه برای کار به عربستان سعودی می رفتند که تا مرز ۱۳۰ کیلومتر فاصله دارد. علیرغم تحقیری که توسط کارفرمایان ثروتمند می شدند اما حداقل حقوقی داشتند. از وقتی جنگ در سال ۲۰۱۵ شروع شد مرز بسته شد و دیگر کار و درآمدی نیز طبعا باقی نماند.

سال گذشته وبا ابتدا یک زن جوان را به کام مرگ کشید و پس از آن یک میلیون و صد هزار  یمنی قربانی اپیدمی این بیماری شدند. در آوریل امسال حملات هوایی یک مراسم عروسی را هدف قرار داد که ۳۳ نفر کشته شدند که در میان ایشان عروس هم بود.

اما برای علی که پنج پسر زیر هفت ساله دارد از همه مشکلات دردناکتر فقر اقتصادی است. سال گذشته همزمان با انفجار قیمتها ، ریال نصف ارزش خودش را از دست داد. از فردای آغاز جنگ قیمت  مواد غذایی نسبت به پیش از آغاز درگیری ها دو برابر شد. روستایی ها اموال و دارایی های خود بویژه زمین و شترهایشان را فروختند تا بتوانند شکمشان را سیر کنند اما علی و خانواده اش که همگی  در یک اتاق زندگی می کنند  چیزی برای فروش نداشتند. خیلی زود شادی اولین پسرش گرفتار مهمترین نشانه های سنتی سوء تغذیه یعنی مبتلا به اسهال و استفراغ شد. علی می خواست پسرک ۴ ساله را به بیمارستان ببرد اما نرخ سوخت خودروها در طول سال گذشته ۵۰ درصد افزایش یافته بود.

کمک انحرافی

یک روز صبح از ماه سپتامبر که علی به خانه برگشت و پوست زرد رنگ پسرک را دید فهمید که شادی در حال جان کندن است. علی چنین روایت می کند : “فهمیدم که تمام کرده است” . پیشانی پسرک را بوسید و جنازه سبک او را در آغوش گرفت و دالان کوچه ای تنگ و باریک و سنگ فرشی که بسوی مسجد روستا می رفت را در پیش گرفت.

شادی اولین کودکی بود که در روستا بر اثر گرسنگی مُرد. چند هفته بعد وقتی نوبت به شاهر رسید و او هم مریض شد علی تصمیم گرفت واقعا کاری بکند. سوراخ کردن سینه با میله ی داغ و سوزان فایده نکرده بود و او پسرک را به دوش کشید و از کوره راه سنگی پایین امد و خودش را به درمانگاه کوچکی که برای اینگونه بیماریها مجهز نبود رساند.

نصف مراکز درمانی یمن به دلیل جنگ بسته شده اند. خانواده علی تلاش کرد تا ۱۶ دلار قرض بگیرد تا هزینه سفر پدر و پسر برای رسیدن به بیمارستان حاجّه را تامین کند . علی افزود :” کشورهای بزرگ می گویند که این جنگی است بین خود یمنی ها  اما این چنین نیست . من احساس می کنم این جنگ ما فقرا است  که داریم با فقر  مبارزه می کنیم”. 

بی شک بحران اقتصادی یمن حاصل  نابهنگام اما اجتناب ناپذیر جنگ در این کشور بوده است. در سال ۲۰۱۶ دولت یمن که از سوی عربستان سعودی حمایت می شود دفتر اصلی بانک مرکزی یمن را از پایتخت صنعا که تحت تصرف حوثی ها بود به شهر جنوبی عدن منتقل کرد.

یک کارمند غربی این بانک برای ما توضیح داد که : «  این بانک غیر از آنچه عربستان سعودی به ایشان دیکته می کند انتخاب دیگری ندارد . بر پایه تایید یک مسئول بلند پایه بانک مرکزی یمن این بانک اقدام به  چاپ ۶۰۰ میلیارد ریال اسکناس نمود که عملا این پول تازه یک تورم مارپیچی را به دنبال اورد که موجب کاهش شدید  ارزش  پس اندازهای شخصی نیز شد.

جنگ اقتصادی چهره های دیگری نیز به خود می گیرد. در مقاله ای که اخیرا مارتا ماندی یک مدرّس مدرسه عالی اقتصاد لندن منتشر کرد به تحلیل حملات هوایی ائتلاف به یمن پرداخته بود و با در نظر گرفتن هدف گیری حملات بسوی پل ها ، کارخانجات و کشتی های ماهی گیری و حتی مراکز فرهنگی به این نتیجه گیری رسیده بود که این حملات زیرساختهای اقتصادی بویژه فرایند تولید و توزیع مواد غذایی در یمن تحت کنترل حوثی ها را هدف تخریب خود  قرار داده اند.

نظارت سخت گیرانه بر عبور و مرور دریایی و هوایی به مقصد شمال یمن توسط سعودی منطقه را تبدیل به یک زندان برای ساکنانش کرده است.

در سپتامبر سال جاری سازمان بهداشت جهانی تلاشهایی جهت ایجاد یک پل هوایی برای انتقال بیماران صعب العلاج مثل سرطان و یا سایر امراض به خارج از یمن به ویژه به مصر را آغاز کرد و در این زمینه  با عربستان چانه زنی هایی کرد.

در میان بیماران میمونه ناجی یک دختر نوجوان ۱۶ ساله بود که تومور بزرگی به اندازه یک طالبی در ران چپ خود داشت. در یک هتل در شهر صنعا پدرش علی ناجی گفت که پول و ویزا برای سفر به هند جهت انجام جراحی و بدست آوردن درمان لازم و سریع را بدست آورده بود. امید قوت گرفته بود وقتی به ایشان گفته شد بعد از برقراری پل هوایی در اولین پروازی که صنعا را ترک کند جایی برای ایشان در نظر گرفته شده است . اما بنا بر قول یک کارمند بلند پایه غربی  توافق توسط دولت یمن بر روی آب افتاد و پل هوایی هرگز برقرار نشد و  بیماران خودشان را تنها در برابر  شمارش معکوس بیماری یافتند.

علی ناجی می گوید : “ابتدا می گفتند هفته بعد ، هفته بعد . بعد گفتند نه نمی شود. کجاست انسانیت؟ ما چه کردیم که لیاقتمان این شد؟”.

ائتلاف عربی تحت رهبری عربستان سعودی تنها مقصر در جریان بحران غذایی که یمن را فراگرفته نیست. یکی از مسئولان سازمانهای بشردوستانه در یمن به ما گفت که در مناطق تحت کنترل حوثی ها ، فرماندهان در پستهای کنترل مالیات غیر قانونی  می گیرند و سعی می کنند کمک های بین المللی را به نفع خانواده های خود و سربازان و یا برای پر کردن جیب خود از مسیر برنامه ریزی شده منحرف سازند.

  مارک لوکوک  بر این باور است که کمک های بین المللی بشر دوستانه در یمن معمولا با موانعی برخورد می کند مثل تاخیر در صدور ویزا ، به تعلیق در آوردن مجوز کار کارکنان موسسات بین المللی بشر دوستانه و مداخله در عملیات انتقال و توزیع در محل که معمولا در مناطق تحت کنترل حوثی ها  اتفاق می افتد . برای رفع این مشکلات مسئولان با بی اعتنایی و کُندی زیادی برخورد می کنند.

علیرغم  صحنه های غم انگیز زندگی یمنی ها که تلاش می شود مورد کمک رسانی قرار گیرد اما تعدادی از یمنی ها در این میان پولدار شده اند. محلات ثروتمند نشین صنعا حتی شاهد رونق خرید و فروش مسکنی است که بویژه  مشتری های اصلی اش یمنی های مهاجر بازگشته از عربستان سعودی و نیز حاکمان حوثی ثروتمند شده هستند.

مردم صنعا روزانه شاهد آمد و شد فرماندهان حوثی که با افراد مسلح اسکورت می شوند با خودروهای لکسوس 4*4 شاسی و لوکس هستند که از فروشگاههای شیک خرید می کنند و کت و عطریات می خرند.

در تابستان گذشته  تنش یک پلّه بالاتر گرفت هنگامیکه یک مسئول آژانس مهاجرت سازمان ملل متحد در یمن بعد از مشاجره اش با مقامات حوثی ها مجبور به ترک صنعا شد.

خانم لیزا گراندهماهنگ کننده کمک رسانی بشر دوستانه سازمان ملل در یمن می گوید : “این گرسنگی و قحطی مستقیما با نبود درآمد مرتبط است. اولویت بااین است که پول ملی به ثبات برسد و از سقوط آزاد ارزش پول ملی جلوگیری شود”.او در انتهای البته نتیجه گیری می کند که : ” درگیری ها هر چه سریعتر باید متوقف شوند” .

منبع : هفته نامه صدا